Xi Jinping en de kracht van de ambtenaar

Chun Han Wong, ‘Eenmanspartij’ 
De Britse band The The bracht halverwege de jaren tachtig het album ‘Infected’ uit, waarop de single ‘Heartland’ terug te vinden is. “This is the 51st state of the U.S.A.” zingt Matt Johnson in het bewuste nummer.
De relatie tussen het Europese vasteland en de V.S. lijkt minder intens dan die tussen Groot-Brittanië en Uncle Sam, maar is dat heus het geval? We worden de afgelopen maanden immers continu geconfronteerd met kranten vol opinies over de Amerikaanse presidentsverkiezingen. We kennen Donald Trump bijna even goed als Gert Verhulst.
Ongeveer iedere Europeaan kan een lijst van Amerikaanse presidenten opdreunen die teruggaat tot 1940. Stel daarentegen de vraag wie Jiang Zemin is en de kans is reëel dat je bekeken wordt alsof je net gevraagd hebt hoe de tweede wet van de thermodynamica werkt.
Individu of systeem?
De huidige president Xi Jinping is ons echter vertrouwd. Zonder daarbij evenwel een welomlijnd idee te hebben van het systeem waarbinnen deze man functioneert.
Wongs ‘Eenmanspartij’ is een werk dat een breder beeld poogt te bieden van de politieke en maatschappelijke context waarin Jinping fungeert.
Grof gesteld bestaan er twee benaderingswijzen om geschiedenis te interpreteren. Manier één stelt dat individuen maatschappelijke omwentelingen tot stand brengen, manier twee poneert dat individuen raderen zijn binnen een ideologisch gekleurd bureaucratisch systeem.
Geboren en opgevoed binnen de elitekringen die Mao omringden tijdens de jaren vijftig en zestig, met een vader die uitgespuwd werd tijdens de Grote Culturele Revolutie is Jinping de personificatie van de communistische ideologie.
De Sovjet-Unie mag dan wel geïmplodeerd zijn in 1991, toch wordt dat feit in China beschouwd als een individueel falen, zo leert ‘Eenmanspartij’ ons:
De partij stelde het verplicht dat kaderleden naar een zesdelige documentaire keken die de schuld voor de instorting van de Sovjet-Unie niet gaf aan structurele fouten in het communistische systeem maar aan individuen die de zaak hadden verraden.
Bureaucratisch apparaat
Het narratief binnen de context van China anno 2025 is duidelijk, stelt Wong. Jinping is een uitzonderlijk man die zijn natie tot grote hoogten voert. De vergelijking met Mao dringt zich op. ‘Eenmanspartij’ toont echter aan hoe Jinping – in tegenstelling tot Mao – rekent op een bureaucratisch apparaat om zijn visie te verwezenlijken.
Mao rekende op de macht van de massa, Jinping op de kracht van de ambtenaar. Wanneer Wong echter peilt hoe functionarissen de politieke macht vanbinnen uit beleven, blijkt die kracht in praktijk de evenknie van een papieren tijger:
“Het enige wat de partij ons heeft geleerd is hoe we moeten vergaderen en documenten moeten opstellen,” zei een functionaris van middenniveau tegen sociologen die het fenomeen bestuderen. “Als ze dat afpakken, wat moeten we dan doen?”
Wie denkt dat de figuur Xi Jinping duidelijk naar voren treedt in ‘Eenmanspartij’, moeten we teleurstellen. De reputatie van Jinping lijkt gevestigd op verhalen, zoals dat waarin Xi als tiener een dag wandelde om toch maar een exemplaar van Goethes ‘Faust’ te kunnen lezen. Denk aan het verhaal van de Amerikaanse president Abraham Lincoln (1809-1865) waarin ‘honest Abe’ tevens een dag wandelde om een vrouw haar kwartje terug te bezorgen en je snapt dat mythes universeel zijn.
Bepaalde passages in ‘Eenmanspartij’ bevatten stevige aannames. Wanneer Wong ingaat op de anti-corruptiegolf die Jinping initieerde, stelt hij:
Er hing een akelig voorgevoel […] De sociale media stonden vol geruchten dat functionarissen werden opgepakt […] Anderen pleegden naar verluidt zelfmoord voordat onderzoekers hen konden bereiken.
Hierbij wordt niet verwezen naar een concrete zaak. Dat is spijtig, vinden we.
Toch is ‘Eenmanspartij’ een boek dat erin slaagt toch enig inzicht te genereren in de werking van China anno 2025.
