Mohsin Hamid doet anders naar de wereld kijken
Mohsin Hamid, ‘De laatste witte man’ 
Met ‘De laatste witte man’ is de Brits-Pakistaanse schrijver Mohsin Hamid inmiddels aan zijn vijfde roman toe. De langverwachte opvolger van onder meer het wonderlijk mooie ‘Exit West’ (2017) en ‘De val een fundamentalist’ (2007) blijkt niets minder dan een hartverwarmend pleidooi om anders naar leven en liefde te kijken.
Onverwachte metamorfose
Als Anders, het hoofdpersonage in deze roman – een ‘witte man’, op een ochtend ontwaakt en tot de vaststelling komt dat zijn huidskleur om volkstrekt onverklaarbare redenen veranderd is naar ‘een donker en onmiskenbaar bruin’ wekt dat bij hem naast woede, machteloosheid en pijn schaamte op. Overigens is hij helemaal niet de enige bij wie zich die plotse verandering voordoet. De hele wereld lijkt in een vingerknip te veranderen. Het aantal gevallen van onverklaarbare verkleuring neemt toe. Er breken rellen uit en ook het aantal (zelf)moorden stijgt. En hoewel hij er verschillende pogingen toe doet, kan hij zich helemaal niet voor die, nuja, andere Anders blijven verstoppen.
Familiale moeilijkheden
Op het werk, Anders is sportinstructeur, hoort hij zijn baas zeggen dat hij zich in dat geval van kant had gemaakt. Anders zoekt toenadering tot yoga-instructeur Oona, een vriendin met wie hij een intieme, seksuele relatie aangaat. Ook zij ziet hoe de wereld enorm verandert. Anders en Oona groeien naar elkaar toe. Elk hebben ze hun verhalen en hun familiale moeilijkheden. Oona neemt na het overlijden van tweelingbroer de zorg op voor een zieke, racistisch ingestelde moeder die de meest onwaarschijnlijke stellingnames die de ronde doen op sociale media voor werkelijkheid neemt. Anders op zijn beurt zit met een vader bij wie kanker in een vergevorderd stadium zit.
Bijzondere politieke lading
Op vele vlakken is ‘De laatste witte man’ een bijzonder boek. Hamid schrijft soms lange zinnen – soms bladzijdenlang, maar het verhaal maakt vaart. En hoewel je nergens een indicatie krijgt van tijd of plaats, doet dit verhaal rond identiteit erg universeel aan. Ook al omdat de uitgangspunten, twee mensen die elkaar vinden in een wereld vol veranderingen en gevaren, erg herkenbaar zijn:
Evenzeer is er, zoals ook uit de titel blijkt, een politieke lading. In dat opzicht slaagt Hamid erin om de lezer anders naar de sociale werkelijkheid, leven en liefde te doen kijken. En dat aan de hand van een roman waarin personages zoals Anders of Oona niet echt uitgediept worden en er niet echt veel gebeurt. Evenwel merk je dat Hamid iets van de tijdsgeest (‘woke’, corona, Black Lives Matter, hypermediatisering,..) weet te vatten. Net dat maakt het indringende en erg actuele ‘De laatste witte man’ ook zo bijzonder. Overigens: in de literatuur komt het idee van metamorfose, onder meer bij Kafka, weleens vaker op. Hamid maakt inzichtelijk dat plotse, onverwachte veranderingen nu eenmaal bij het leven horen. Net zoals het ook in de liefde, grotendeels mysterieus, het geval is.
