Het museum van de twijfel – Een pleidooi voor kwetsbare kennis
Marjan Doom, ‘Het museum van de twijfel’ 
Onlangs verscheen de tweede druk van Het museum van de twijfel, waarin Marjan Doom, directeur
van het Gents Universiteitsmuseum (GUM), kritisch reflecteert op de rol van het wetenschapsmuseum. In plaats van een tempel van zekerheden, pleit ze voor een museum als laboratorium van perspectieven – een plek waar ideeën mogen botsen, twijfel gekoesterd wordt en nuance centraal staat.
Twijfel als fundament
Voor Doom en het GUM zijn twijfel niet te zien als een hinderpaal, maar eerder als het uitgangspunt. In een complexe wereld vol onzekerheden blijft kritische distantie dan ook essentieel. Het museum weerspiegelt in zekere zin het echte leven, waarin het pas écht boeiend wordt wanneer we het niet-weten durven te omarmen. Successen zijn zeker waardevol, al zijn het vaak juist de mislukkingen en twijfels die tot verdere verdieping leiden.
Herwaardering van het niet-weten
Het GUM, meermaals bekroond, stelt zich expliciet ten doel om het niet-weten te herwaarderen. In
tijden waarin feiten onder druk staan en meningen de media domineren, is er nood aan ruimte voor
dialoog en reflectie. Twijfel is daarin geen obstakel, maar net een drijvende kracht achter wetenschappelijk onderzoek. Zoals Doom stelt:
“Het is menselijk om verbanden te willen zien, ook voor onderzoekers. Maar het is hun verantwoordelijkheid om voorbij intuïtie te kijken, gegevens te verzamelen en die met alle nuances en twijfels te communiceren.”
Wetenschap als menselijke zoektocht – De kwetsbaarheid van kennis
In haar boek doorbreekt Doom het dominante beeld van het wetenschapsmuseum als triomfantelijke tentoonstellingsruimte, en benadrukt ze vooral de menselijke kant van wetenschap. Wetenschap ontstaat pas wanneer aannames kritisch bevraagd worden. Zij onderstreept onder meer de kwetsbaarheid van kennis en stelt dat het museum vooral de wetenschappelijke houding moet ontsluiten. Samen met de gemeenschap moet het uitdragen waarom zelfreflectie, nuance en twijfel fundamenteel zijn voor kenniscreatie. Zo wil ze de strijd tussen intuïtie en wetenschappelijk onderzoek zichtbaar maken, inclusief het falen van wetenschappers en de realiteit van financiering, wat wetenschap net menselijker en toegankelijker maakt.
Kunst als dialoogpartner
Opvallend is de erg nauwe band met de kunsten. Doom zoekt actief de dialoog met kunstenaars zoals Berlinde De Bruyckere en Anselm Kiefer. Door kunst en wetenschap te verweven, ontstaat verdieping. Een treffend voorbeeld is het skelet van walvis Leo, tentoongesteld in een kathedraal, niet met een wetenschappelijke naam, maar met een gedicht van Peter Verhelst. Door de wetenschappelijke context te verruilen voor een poëtisch perspectief ontstaan nieuwe betekenissen en publieke gesprekken.
Van klassiek museum naar onderzoeksmuseum
Geïnspireerd door invloedrijke denkers en auteurs als Daniel Kahneman, Orhan Pamuk, Julian
Barnes en Lewis Wolpert, schetst Doom in ‘het museum van de twijfel : een bescheiden manifest van een wetenschapscurator’ de transitie van het klassieke wetenschapsmuseum naar een onderzoeksmuseum. Geen vaste opstellingen, maar een dynamische ruimte waarin met name twijfelen zoektocht centraal staan. Of zoals ze het in deze nieuwe publicatie zélf stelt:
“Twijfel is onmisbaar als we ons willen hoeden voor verlokkelijke luchtkastelen in een wereld waarin waarheid steeds complexer wordt. Twijfel is niet het eindpunt, maar het begin van verantwoordelijkheid.”
