Ramuz’ ‘Schoonheid op aarde’ is een roman waarin je verdwaalt
Charles Ferdinand Ramuz, ‘Schoonheid op aarde’ 
De laatste jaren is er geen gebrek aan heruitgaven. Het werk van bijvoorbeeld Stefan Zweig, Arthur Schnitzler of Joseph Roth is populairder dan ooit. Cynici kunnen opwerpen dat recycleren een makkelijke en budgetvriendelijke strategie is voor de betrokken uitgeverijen. Toch zijn trends – autofictie iemand? – niet altijd gunstig voor schrijvers en titels die allesbehalve gedateerd zijn. Wie zou weet hebben van het werk van Sándor Márai of Robert Walser zonder heruitgaves?
Geen streekroman
Net als Robert Walser is Charles-Ferdinand Ramuz (1878-1947) een Zwitserse schrijver uit de vroege twintigste eeuw. Drie jaar terug verscheen ‘De grote angst in de bergen’ (1926) opnieuw: een roman over hoe een epidemie een kleine gemeenschap lamlegt. ‘Schoonheid op aarde’ dateert uit 1927.
Het verhaal is eenvoudig samen te vatten. De Cubaanse Juliette komt terecht in een Zwitsers dorp en gaat er wonen bij haar oom Milliquet, wiens café de draaischijf van de gemeenschap is. Milliquet onderneemt een poging om Juliette in te schakelen als dienster, maar al snel loopt de situatie mank. Ze functioneert niet in de onbehouwen wereld van haar ooms café.
Enkel Rouge – een lokale visser – slaagt erin contact te maken met Juliette. Uiteindelijk trekt ze bij hem in, wat bij de dorpsgemeenschap in slechte aarde valt.
Bovenstaande verhaallijn wekt de suggestie dat we hier te maken hebben met een streekroman. Dat is niet het geval. Deze roman rekent immers niet op herkenbaarheid.
Céline was fan van Ramuz
Vaak weet je niet wie aan het woord is, waardoor je als lezer soms het overzicht dreigt kwijt te raken. Ramuz schrijft lange zinnen vol komma’s en bijgedachten. Louis-Ferdinand Céline was naar verluidt sterk te vinden voor het proza van de Zwitser en we begrijpen ook waarom:
‘Maar te veel of niet genoeg, dat is voor heel wat mensen lood om oud ijzer; ze klagen evengoed bij mager als bij vet, want tevredenheid zit vanbinnen, en tevredenheid vanbinnen, die heb je of die heb je niet.’
Zinnen die zomaar uit de mond zouden kunnen komen van Bardamu, Célines beroemde personage uit zijn klassieke roman ‘Reis naar het einde van de nacht’ (1932). Ramuz zet Juliette neer als een soort natuurkracht: haar lichtheid contrasteert met de verweerde dorpsomgeving. De Zwitser schrijft passages die soms een pijnlijke precisie in zich dragen. Wanneer Juliette rondwandelt op de lokale kermis, merkt ze een invalide op:
Een man zonder benen zegt: ‘Uw toekomst, dames en heren!’ Ze ziet dat er voor de kooi een dienblad is met veel opgevouwen stukjes papier in allerlei kleuren: ‘Het kost twee stuivers,’ zei de man, ‘twee stuivers per spelletje.’
Zo gaat dat, het is op aarde.
Rokus Hofstede heeft naar ons gevoel een uitstekende vertaling afgeleverd. Dit is een boek waarin je vaak zinnen aanstreept, omdat je ze opnieuw wilt lezen:
‘Inmiddels stapt hij vlug voort in de zon; en het is mooi, die strootjes die schitteren als gouden horlogekettingen in het stof.’
‘Schoonheid op aarde’ is een roman die zich niet laat navertellen, maar die je moet ondergaan.
