Woorden als lijm voor lijf, leden en leven: Jeroen Olyslaegers verhaalt over de noodzaak tot verhalen
Theater Malpertuis, ‘Wildeman’ 
Met ‘Wil’ veroverde Jeroen Olyslaegers anno 2016 een plaats in de hoogste regionen der nog levende, Nederlandstalige auteurs. ‘Wildevrouw’ bewees vier jaar later dat de schrijver op die behoorlijk eenzame hoogte zal blijven toeven. Een meeslepend narratief verbinden aan bloemrijke taal waarmee behalve een particuliere context ook en vooral een aantal morele thema’s worden beroerd: die formule gaat Olyslaegers opmerkelijk goed af, zo bleek nog maar eens.
Een roman naar het theater vertalen, zelfs als die vanuit een haast filmische intuïtie neergepend lijkt: nimmer is het een sinecure. Knippen, herschikken en nog eens knippen luidt het devies, doch niet zelden leidt dat tot halfslachtige aftreksels. Niet zo voor ‘Wildevrouw’, moet de geestelijke vader van die bejubelde roman gedacht hebben. Olyslaegers liet de adaptatie niet aan andermans goeddunken over, en vormde zijn boek zelf om tot een monoloog waarin protagonist Beer exclusief het woord krijgt. Aldus werd ‘Wildevrouw’ gesmeed tot ‘Wildeman’.
In theorie is Olyslaegers uiteraard de geknipte man om zijn eigen werk om te vormen tot een behapbare theatertekst. Toch loopt het daar gedeeltelijk spaak. ‘Wildeman’ ontvouwt zich als een biografisch lappendeken, een schijnbaar losmazig verteld overzicht van de levenswandel van het hoofdpersonage. Die soms zwalkende stijl past goed bij Beers oude dag, die toelaat om associatief terug te denken aan wat hem precies overkomen is, en waarom. Het decor, een haast als een collage bij elkaar gebricoleerde verzameling van afrasteringen die metaforisch zowel een stratenplan als een resem perspectieven op de werkelijkheid uitbeelden, reflecteert dat bijwijlen labyrintische idioom.
Verdwalen is het in het lijnenspel dat haast willekeurig aan elkaar gelast lijkt, als de paden die een mens, blind voor de toekomst, bewandelt in het leven. Ongewis is de uitkomst van elke keuze, doch elke stap heeft zijn consequenties. Terugkeren kan bovendien enkel in de verbeelding, en ook dat drukt het hangend gevaarte op het achterplan uit. Ligt een bestaan vast, of is het leven het verhaal dat men ervan maakt, met al dan niet gefingeerde causaliteiten?
Het is de schaduw die dit decorstuk werpt, waarin Bob De Moor zich ruim een uur ophoudt. Loskomen van zijn verleden kan Beer onmogelijk, wel integendeel: hij bestaat louter nog bij de gratie van de anekdotes die samen zijn existentie vormen – woorden als lijm die zijn dagen en zijn gebinte bij elkaar houden. Zwalkend maar toch beslist keert Beer telkens terug naar wat de kern van zijn aanwezigheid op aarde moet geweest zijn: de zorg voor een uit een verre streken aangewaaide vrouw met kind, die hem zowel zin heeft verleend als ten gronde heeft gericht. In dat spagaat zit Beer gevangen, in een liefde die hij aan zijn zoon nauwelijks kon bijbrengen doch die alsnog door hem en in hem werd gerealiseerd.
In Olyslaegers roman zijn de coulissen haast even belangrijk als dat wat zich op het voorplan afspeelt, of beter gezegd: beide zijn niet los te zien van elkaar. Het Antwerpen van de 16e eeuw maakt een fundamentele omwenteling door en de auteur vertelt dat verhaal door zijn verzonnen biografie er doorheen te malen. Die kruisbestuiving maakt ‘Wildevrouw’ zowel spannend als intrigerend, zoals het een uitnemende historische roman betaamt. In ’Wildeman’ blijft de anekdotiek overeind, maar werd onherroepelijk geschrapt in de sferen en de geschiedkundige dynamieken. Zodoende gaat er op de bühne een dimensie verloren, zelfs gedeeltelijk de narratieve kwaliteit, deels op basis van de kunstmatig gepuzzelde ordening.
Bob De Moor, inmiddels halverwege zijn zeventiger jaren, laveert niettemin kwiek door de tekst, met een feilloze dictie en een aangeboren talent voor de dramaturgie van de woorden. Helaas situeert zijn spel zich qua register vrijwel continu in het gepijnigde-melancholische register, wat bij het publiek gaandeweg tot een gemis aan transformatief potentieel leidt.
Anders dan de beklijvende roman, glipt ‘Wildeman’ bij het dimmen van de lichten onmiddellijk door de vingers. Ondanks de vakkundige uitvoering, is het naar blijvende emotionele resonantie vergeefs zoeken…
Gezien in Minard (Gent) op 23/02/2024.
Copyright foto: Fred Debrock / Nick Hannes
