Lawtoo verenigt de Europese intelligentsia tegen het (nieuw) fascisme

Op het eerste zicht kunnen we de theorie van Lawtoo scharen onder de vierde golf van politieke theorieën over populisme.

Politieke wetenschapper Julian Kuttig (2022) laat de vierde golf van populistische theorieën beginnen in de jaren 1990 tot nu. Centraal in deze theorieën ziet hij de relatie tussen populisme en representatieve politiek zoals beschreven door Margaret Canovan (1999) en Paul Taggart (2002), de relatie tussen populisme en radicale democratie bij Ernesto Laclau (2005) en de relatie tussen populisme en politiek liberalisme bij Takis Pappas (2019).

Deze studies richten zich vooral op extreem rechts populisme in het Globale Noorden. Een belangrijke kritiek op deze theorieën is dan de Eurocentrische benadering van een geïdealiseerde liberale democratie.

Kuttig onderscheidt daarom een vijfde golf van theorieën over populisme die zich bezighoudt met vormen van populisme in maatschappelijke structuren in het Globale Zuiden. Een voorbeeld daarvan is Robert Nyenhuis (2020) die een politieke studie levert van populisme in Zuid-Afrika en studies van Chaterji, Angana, Hansen en Jaffrelot (2019) in India.

Antagonisme en charismatisch leiderschap

Kenmerkend voor populistisch denken is de tegenstelling tussen een ‘puur volk’ dat in opstand komt tegen een ‘gecorrumpeerde elite’. Andere belangrijke elementen zijn de wil van het volk, sociale ‘hegemonisering’ en polarisering of ‘antagonisering’ gekoppeld aan charismatisch leiderschap.

Al deze elementen komen aan bod in ‘Nieuw Fascisme’, maar wat eigen is aan de theorie van Lawtoo is dat de verklaringen voor groepsgedrag geworteld liggen in de westerse filosofische traditie van mimetisch denken. De theorie over populisme van Lawtoo is daardoor ingebed in de literaire traditie van mimesis en bouwt voort op denkers als Plato, Aristoteles, Friedrich Nietzsche, René Girard, George Bataille en Erich Auerbach (2003).

Een belangrijk hoofdstuk behandelt de filosofie van gemeenschap, waarbij we teruggaan naar de vriendschapsrelaties tussen Jacques Derrida, Jean-Luc Nancy en Philippe Lacoue-Labarthe. Gevolgd door een hoofdstuk gewijd aan de mythe. Volgens de analyse van Lawtoo lijkt de focus te liggen op identiteit, een gevoeligheid van de moderne mens. De mythe van ‘The American Dream’ schetst het beeld van een uitverkoren wit volk, met uitsluiting van minderheidsgroepen.

De rol van de nieuwe media

Lawtoo bestudeert de nieuwe media (Facebook en Twitter) in relatie tot (nieuw) fascistische leiders in de Verenigde Staten en Europa en hanteert het presidentschap van Trump als casestudy. Daarbij heeft hij aandacht voor de studie van lichaamstaal en theatraliteit.

Wat nieuw is in het fascisme bevindt zich wellicht minder aan de zijde van de boodschap (message) en meer aan de zijde van de wijze waarop de leiders de media gebruiken, inclusief de nieuwe sociale media, die niet alleen politieke ficties verspreiden maar de politiek zelf tot een fictie maken.

Mimetische besmetting

Lawtoo hanteert een jargon ontleend aan de psychoanalyse en onderhoudt zo een relatie met westers medisch denken in termen van ziekte en besmetting, wat compleet past binnen de context van de coronacrisis waarin de theorie is ontstaan.

Het virale aspect van mimesis, verspreid via de nieuwe sociale media, resulteert in een vorm van hypermimesis. Lawtoo bouwt voort op moderne literatuur en historisch fascisme in Italië om een postmoderne interpretatie te bieden voor de opkomst van nieuw fascisme. Nieuwe sociale media dragen bij tot het creëren van een gesimuleerde realiteit die het ontologische verschil tussen fictie en realiteit vervaagt, resulterend in een overvloed aan simulacra, of hyperreële schaduwen zonder referent. De benadering is op die manier ook in lijn met het postmodernistisch denken van Baudrillard.   

De theorie illustreert hoe een massa, aangestuurd door het ‘mimetisch onbewuste’, binnen deze virtuele realiteit vatbaar is voor charismatische leiders. Lawtoo geeft als voorbeeld de manier waarop Donald Trump president kon worden. Verklaring hiervoor is hoe de virtuele realiteit van de tv-show The Apprentice, een massapubliek hypnotiseerde om zo een alternatieve realiteit te creëren waarin Trump president was.

Denken over gemeenschap

Het boek lijkt een zekere urgentie te hebben, omdat het zich als doel stelt om de opkomende (nieuw) fascistische tendensen te bestrijden. De theorie verenigt de Europese intelligentsia in de strijd tegen het fascisme, zowel oud als nieuw. Toch blijft het conservatief vasthouden aan theorieën uit het Globale Noorden.

De uitdaging lijkt niet alleen te liggen in het ontwerpen van theorieën die weerstand bieden tegen hedendaags ‘fascisme’, maar ook in het doorbreken van het dualistisch denken tussen het Globale Noorden en het Globale Zuiden. Ondanks deze uitdagingen is het werk van Lawtoo een indrukwekkend filosofisch denkwerk, dat op zijn minst de Europese intelligentsia dichter bij elkaar brengt.

Related Images: