Marja Pruis houdt eigenliefde tegen het licht
Marja Pruis, ‘Omdat je het waard bent’ 
De maximen van La Rochefoucauld (1613-1680) gelden als een soort contrastvloeistof: wie ze leest, herkent zichzelf. Ze zijn korter dan een twitterbericht en toch treffen ze keer op keer raak. Misschien omdat ze waarheden naar boven brengen die we al wisten, maar gemakshalve naar de kelders van ons geheugen verwezen.
Marja Pruis (1959) selecteerde er een handvol en toetste ze af aan haar bestaan. Wie vertrouwd is met haar werk als recensente, weet dat Pruis niet bevreesd is om platgetreden paden te verlaten. Bij haar lees je zelden tot nooit superlatieven. Ze benadert literatuur steeds kritisch, zonder sikkeneurig te worden.
Compact, maar bij momenten gedateerd
Dezelfde aanpak hanteert ze in dit kleine werk. In zestien hoofdstukken van maximum vier bladzijdes, poogt ze een brug te slaan tussen fenomenen als de reeks ‘Girls’ of Michel Houellebecq en de maximen van de Fransman uit de zeventiende eeuw. De door La Rochefoucauld kundig gefileerde eigenliefde is immers van alle tijden.
Daarbij krijg je soms de indruk dat ze de tijdsgeest net iets te dicht op de huid zit. Hoewel de oerversie van dit werkje amper uit 2017 stamt, voelt het bij momenten al gedateerd aan. De wereld mag misschien drie jaar geleden onder de indruk geweest zijn van Hanya Yanagihara’s roman ‘Een klein leven‘, maar de relevantie van de titel smolt verbazend snel weg.
Persoonlijk
Soms drijven er vanzelfsprekende waarheden boven. Dat achter expliciet gedemonstreerde deugdzaamheid egoïstische motieven schuilgaan, lijkt kennis die genoegzaam verspreid is. De bevinding dat het gros van de sociale media de contouren vertoont van een pratend spiegelbeeld, zal eveneens weinig schokgolven veroorzaken bij de lezer.
Wat ‘Omdat je het waard bent’ onderscheidt van de bergen ego-literatuur, is Pruis’ persoonlijke insteek. Daarbij heeft ze het zelden tot nooit over zichzelf, maar is het vooral de betrokken manier waarop ze mensen neerzet:
Ik ga de nagedachtenis van oom Cor niet bezoedelen met zo’n wisecrack van La Rochefoucauld. Of het zou deze moeten zijn: De ware man van eer laat zich op niets voorstaan. (203)
(…)Het is ook alsof een type mens langzaam maar zeker is uitgestorven. Een mens van bedwongen driften. Van weinig woorden, weinig zoenen. Maar wel van onvoorwaardelijke toewijding.
‘Omdat je het waard bent’ is zo’n boek dat zich laat lezen tijdens verloren momenten. Het biedt nergens definitieve antwoorden. Laat dit een goed antidotum zijn voor een periode waarin absolute zekerheid geëist wordt.
