De Meditaties van Marcus Aurelius blijven tijdloos
Marcus Aurelius, De geïllustreerde meditaties : Levenslessen van Marcus Aurelius [vertaling:
Rutger H. Cornets De Groot] 
In een tijd waarin rust en richting echt vaak ver te zoeken zijn, biedt de nieuwe geïllustreerde
uitgave van ‘Meditaties’ van Marcus Aurelius (°121 – 180 n.Chr., Rome) een meer dan welkome
bron van inspiratie en reflectie. Deze bundel bestaat uit persoonlijke notities die de Romeinse
keizer-filosoof tussen 161 en 180 na Christus schreef tijdens allerlei militaire campagnes. Deze
korte, vaak best fragmentarische teksten zijn diep geworteld in de stoïcijnse traditie en bieden
inzicht in een intieme dialoog tussen ‘de keizer van de rede‘ en zichzelf. De lezer krijgt daarmee een
wonderlijke inkijk in de vraag naar de betekenis van een deugdzaam leven in een wereld vol
onzekerheid.
Overgeleverde overpeinzingen
Het was overigens ook helemaal niet de bedoeling dat de ‘Meditaties’ (dan wel ‘Overpeinzingen’ of
‘Persoonlijke notities’) ooit als publicatie zouden verschijnen. Toch bleven de fragmenten bewaard,
waarbij ze gaandeweg een klassieke status verwierven. Zodoende blijft deze bundel tot op heden
een van de meest invloedrijke sleutelwerken in de moderne Westerse wijsbegeerte, waarbij Marcus
Aurelius en de ‘Meditaties’ als exemplarisch voor de stoïcijnse traditie in denken en handelen
gelden.
Veelzeggend is ook dat de oorspronkelijke Griekse titel ‘Ta eis heauton (“Aan zichzelf”) was. Het
maakt inzichtelijk hoe de meditaties van Aurelius (nvdr: in totaal 400 verspreid over 12 boeken)
ook echt bedoeld waren als hoogst persoonlijke reflecties en gedachten. Dat houdt in: korte
zinnetjes, reflecties en gedachten met een sterke focus op het dagelijkse leven.
Bij herhaling slijpt de onderliggende boodschap ook steeds dieper door, waardoor de gedachten een
houvast bij het ‘goede’ leven bieden. Zo gaat het onder meer over leven-dood tegenstelling, maar
ook onder meer over hoe de geest werkt, de impact van tijd, natuur, gemeenschap en de goden. Al
blijft in de kern van de stoïcijnse traditie vooral de kernachtige vraag wat een leven als ‘goed’ mens zoal zou kunnen zijn of zou kunnen betekenen.
Inspiraties en zelfkritiek
Om een antwoord op die vraag te kunnen geven, zocht en vond Aurelius inspiratie binnen de leer
van de Stoa. Een Oud-Griekse leer, waarbij Zeno en zijn aanhangers samenkwamen in een
zuilengalerij in Athene om in alle vrijheid allerlei gedachten over de gang van de zaken in de wereld
met elkaar uit te wisselen. Daarbij ging het naast metafysica en logica, vooral ook over ethiek.
Meer specifiek ook de vraag naar de voorwaarden van ‘deugdzaam’ leven. Evenzeer werd Aurelius
erg aangetrokken tot de stoïcijnse richtlijnen die Epictetus (50-130 n. Chr) hieraangaande
vooropstelde.
Interessant is ook dat Marcus Aurelius zichzelf ernstig onder de loep neemt. Zo schrijft hij zonder
enige schroom over zijn eigen tekortkomingen. Bijvoorbeeld rond zijn woede-uitbarstingen, die
een obstakel op zijn weg naar zelfverbetering zijn. Door de gewenste gedragsregels, de idealen van
een ‘deugdzaam’ leven, steeds opnieuw te benoemen probeert hij zijn slechte gewoonten te boven te
komen.
Verbeeldingsrijke gedachtenwereld
Deze nieuwe uitgave groepeert de belangrijkste fragmenten uit de ‘Meditaties’ thematisch en
voorziet elk hoofdstuk ook van een toegankelijke inleiding door James Romm, hoogleraar
Klassieke talen. Ondanks de thematische onderverdeling, is de samenhang tussen de in de bundel
opgetekende gedachten best groot. De fraaie, sfeervolle, maar best ingetogen illustraties van de
Pools-Engelse illustrator, ontwerper en graficus Joanna Lisowiec versterken de contemplatieve en
tijdloze aard van Aurelius’ stoïcijnse wijsheden en zetten aan tot verstilling en verdieping.
Daarin is de mens slechts een klein, verwaarloosbaar iets in in een veel groter, kosmisch geheel.
Als mens is het vooral zaak te leven in overeenstemming met de wetten van de natuur. Waarbij
zaken als plezier, rijkdom en roem niet van belang zijn, De hier verzamelde meditaties lezen als
een bijzonder pleidooi voor een leven als ‘goed’ mens. Waarbij onder meer de sterke focus op
rechtvaardigheid en dienstbaarheid aan de gemeenschap opvalt.
Al valt misschien nog het meest op hoe ontzettend persoonlijk en intiem de opgetekende meditaties
zijn. Ze vormen authentieke en waarachtige bakens voor wie op zoek is naar ‘het goede’ in het
leven en zetten aan tot persoonlijke en spirituele groei. Het is een uitnodiging tot introspectie, tot
het cultiveren van innerlijke rust en morele helderheid. Voor wie zoekt naar richting in een
complexe wereld, biedt ‘De geïllustreerde Meditaties’ een tijdloos kompas. Een waardevolle
aanvulling voor elke boekenkast en voor elke geest die verlangt naar verdieping.
