Het moderne gevoel in Jos Verdegems schilderijen
Willem Elias, ‘Jos Verdegem in perspectief’ 
Nogal wat museabezoekers haspelen gehoorzaam een uitgezet parcours af tijdens groots opgestelde tentoonstellingen. Er wordt geschuifeld, geluisterd naar audioguides en tijdens het verlaten van de expo hoor je veelvuldig ‘dat het toch de moeite was’. Wat daarmee bedoeld wordt, is moeilijk in te schatten aangezien de gemiddelde bezoeker vaak het museum betreedt met een imaginaire checklist. Zij/hij moet dit of dat specifieke werk zien, anders is het bezoek niet geslaagd. Andere schilderijen bekijken staat daarbij niet op het programma.
Bij schildersnamen als Joseph Stevens, Jules Schmalzigaug of Agnes Maes haalt de zelfverklaarde cultuurjunk de schouders op. Hoewel ze in onze nationale musea hangen, zijn ze vreemd genoeg grotendeels onbekend. Want wat dichtbij en toegankelijk is, kan immers de moeite niet zijn. Toch?
Hetzelfde lot is het oeuvre van de Gentse schilder Jos Verdegem (1897-1957) ten deel gevallen. Leerling van schilder Frits van den Berghe (1883-1939) en beeldhouwer George Minne (1886-1941), mentor van Antoon De Clerck (1923-2001) en Roger Raveel (1921-2013). In zijn werk is geen spoor van idyllische taferelen zoals we die kennen bij schilders als Albijn van den Abeele of Valerius De Saedeleer.
De natuurlijkheid van de natuur zichtbaar maken, boeide hem niet. Uiteraard kon hij Ton Lemaire (1940) nog niet hebben gelezen, die in zijn ‘Filosofie van het landschap’ uit 1970 aantoont dat het kijken naar het landschap een culturele aangelegenheid is. Voor een artistieke interpretatie is dit nog meer het geval. Verdegem was een stadsmus. De dorpelijkheid kon hem gestolen worden.
Verblijf in Parijs
Doorheen dit compacte overzichtswerk van Willem Elias zien we een schilder die zich op een pivotmoment tussen expressionisme en post-expressionisme bevindt. Het zevenjarige verblijf van Verdegem in Parijs liet zijn sporen na. In een werk als ‘Fontenay-sous-Bois’ (1924) is bijvoorbeeld de invloed van de Franse kubist George Braque voelbaar.
Verdegem is echter geen epigonist. Net als Gust de Smet (1877-1943) na W.O. I het Duitse en Nederlandse expressionisme op geheel eigen manier interpreteerde, zo ging Verdegem aan de slag met zijn Franse invloeden.
Woonwagens
Eén constante factor binnen Verdegems universum is het veranderende stedelijke landschap. Wie kijkt naar ‘Woonwagens in Mariakerke’ (1953) heeft niet veel verbeelding nodig om te denken aan de televisiereeks ‘Carnivàle’. Een wereld van rammelende wagens en karakterkoppen. Willem Elias schrijft:
Een andere geliefde plek zijn de woonwagens in Gent. Hij had oog voor hun speciale vorm en kleuren, die een eigen sfeer oproepen. Mooi decor voor samenspelende kinderen, waarvoor hij een dubbele sympathie betoont: waardering voor het vrijgevochtene en de sociale solidariteit
Bladeren door dit boek is kennismaken met een schilder die de moderne samenleving aftast, die een nieuwe beeldtaal zoekt. We kunnen alleen hopen dat Willem Elias in de nabije toekomst het oeuvre van Verdegem verder ontsluit.
