J. Weverbergh, van polemist tot uitgever
Leo de Haes, ‘BOK. Een bloemlezing uit het werk van Julien Weverbergh’ 
Julien Weverbergh (1930-2023) was jarenlang actief als uitgever bij Manteau, later als oprichter van Houtekiet. Hij wrong zich de literaire wereld binnen via ‘Bok’. Een tijdschrift waarin hij tal van gevestigde schrijvers de vernieling inschreef. Het is maar de vraag of met deze kleine bloemlezing de naam Weverbergh in het literaire geheugen overeind zal blijven.
Ingehuurd om schrijvers te ronselen
Naast uitgever was Julien Weverbergh een gedreven polemist. Om boude uitspraken zat de man nooit verlegen. Als uitgever trok hij duidelijk een ander jasje aan. In ‘Hard tegen hart’ (1992) schrijf hij hierover:
‘Mijn oordeel over de door mij uitgegeven boeken deed zoveel ter zake als dat van de kroegbaas over de smaak van het door hem gesleten geestrijke vocht. Ik was inderdaad ingehuurd om schrijvers te ronselen, niet om kritieken te schrijven. Uiteraard heb ik menig manuscript naar de drukker laten brengen ter wille van de negotie. Zonder veel wroeging, maar wel in het bewustzijn van mijn ambigu bestaan.’
Feit is dat hij als uitgever heel wat nieuw talent heeft gemist. Schrijvers die in het hedendaags literair aanbod een niet te verwaarlozen stem hebben verworven. Het laat zich dan ook voorspellen dat hij geen goed woord over heeft voor ‘Kartonnen dozen’, nog altijd een van zijn beste romans. Pisnijdig tekent hij op dat het een prozawerkje is van iemand die niets te vertellen heeft. Of:
‘Lanoyes ‘roman’ is gewoon belijdenisliteratuur, nauwelijks verkapte autobiografie. Dat laat mij verder volkomen onverschillig, want de enige Tom Lanoye die mij hier interesseert is het ik-personage uit het boek.’
Vreemd als je bedenkt hoe Lanoye zo’n succesvolle en door de literaire kritiek alom geprezen auteur is geworden en samen met Herman Brusselmans een van de topauteurs van uitgeverij Prometheus is geworden. Had hij zich als uitgever niet beter door anderen laten adviseren? Is het daarom dat hij in ‘Bokboek’ schreef dat hij elk boek subjectief benadert en beproeft weer te geven wat hem en alleen hem getroffen heeft?
Hij wilde geen romans meer lezen
Behalve klassieke Manteau-coryfeeën als Jos Vandeloo, Ward Ruyslinck en Jef Geeraerts is het hem toch niet gelukt een stevig en kwalitatief literair fonds uit te bouwen. Ook zijn indertijd met veel blabla aangekondigde De Vijfde Merediaanreeks heeft uiteindelijk voor weinig vuurwerk gezorgd. Die bestond behalve Walter van den Broeck (Lang weekend), Daniël Robberechts (Aankomen in Avignon) en Jeroen Brouwers (Groetjes uit Brussel) grotendeels uit auteurs die in nevelen zijn verdwenen.
Vooral Brouwers en Van den Broeck hebben later, in gezelschap van Paul de Wispelaere, het uitgevershuis Manteau voor de sloop behoed. Als Manteau vandaag nog een literair label – is dit wel het geval? – van enige betekenis is, is dat hoofdzakelijk te danken aan de inbreng van Brouwers, destijds het slaafje van barones Manteau en nadien de gezagsgetrouwe ordonnans van Weverbergh. Meer nog, zijn dienaar die zijn publicaties als Gilgamesj herschrijven en Puin grondig bewerkte. Volkomen voorspelbaar dus dat samensteller Leo de Haes Jeroen Brouwers naar het einde nog een keer aan boord hijst. Hoe raak weet hij Weberbergh te portretteren.
‘J.Weverbergh is een geldgeile aap, vriendschap verramsjend, aan wie er het meest voor biedt. (…) Kankerde hij op vullers van boekenhoekjes in de krant, niet lang hierna vulde hij boekenhoekjes in kranten. Kankerde hij op tijdschriftenredakties, weldra zat hij in tijdschriftenredakties. Op het bevoorrechten van makkertjes, weldra bevoorrechtte hij makkertjes.’
Ook al ging hij met pensioen, hij wilde nog zo nodig kwijt dat hij geen romans meer wilde lezen. Vlaamse literatuur stelde volgens hem niet zoveel meer voor. Enkel Multatuli en Boon verdienden het herlezen te worden.
Opmerkelijke uitspraak voor iemand die indertijd, door wild om zich heen te schoppen, de Vlaamse literaire wereld op zijn grondvesten deed daveren. Al wie enige faam bezat werd door hem en enkele van zijn handlangers in BOK genadeloos neergesabeld. Nuja, wie herinnert zich BOK of Weverbergh nog? ‘BOK. Een bloemlezing uit het werk van Julien Weverbergh’ zal daar weinig aan veranderen. Het is een hebbeding voor nostalgische lezers, of een curiosum voor bibliofielen.
