Wat zocht Vincent van Gogh in de Vlaamse Ardennen?
Lander Deweer, ‘De vergeten voettocht van Vincent van Gogh’ 
Of Vincent van Gogh ooit door Volkegem is getrokken? Lander Deweer (1985) vraagt het zich af in ‘De vergeten voettocht van Vincent van Gogh’. Een fascinerend verhaal over Korsele, de enige protestantse gemeente in Vlaanderen, waar de beroemde Nederlandse kunstenaar vanuit de Borinage op een dag arriveerde.
Te voet van de Borinage naar Korsele
Het is alom geweten dat van Gogh anno 1880 in de Borinage de Bijbel verruilde voor potloden en een schetsboek. Van een zaak was hij overtuigd: wie de essentie begrijpt van wat grote kunstenaars in hun meesterwerken zeggen, zal God terugvinden. Een periode waarin hij door zijn broer Theo de mantel werd uitgeveegd.
In het ouderlijke huis was hij niet langer meer welkom en met zijn eerste tekeningen kon hij weinig aanvangen. Het is een kantelpunt in zijn leven. Omdat hij niet weet hoe het nu verder met hem moet maakt hij doelloze tochten en wandelingen. Wie kon hem helpen, hem adviseren? Zijn enige hoop is Abraham van der Waeyen Pieterszen, een dominee in het katholieke Vlaanderen. Hij gaat hem vanuit de Borinage opzoeken in Korsele, waar hij na een voettocht van drie dagen en twee nachten aankomt.
Het dorp staat bekend als ‘de Geuzenhoek’ – een gehucht nabij Sint-Maria-Horebeke – waar zich het enige protestantse kerkhof van Vlaanderen bevindt. Deweer, historicus van opleiding, die weinig afweet van het protestantisme gaat er zich in verdiepen.
‘Even verderop, in het nabijgelegen Oudenaarde, dankzij de handel in wandtapijten toentertijd een bloeiende handelsstad, kreeg in de zestiende eeuw het protestantisme vrij gemakkelijk voet aan de grond. (…) Overal werden in het geniep hagenpreken gehouden, protestantse bijeenkomsten in de openlucht, aan de rand van een bos of op een verlaten landweg, waar voorgangers aan tientallen, soms honderden toehoorders het evangelie uitdroegen.’
Een predikant met een schildershart
Het verhaal dat Van Gogh ooit door de Vlaamse Ardennen is getrokken laat Deweer niet onberoerd. Hij praat erover met kunstenaar en vriend Johan Tahon die het heeft opgevangen in een lokale herberg. Dat de beroemde kunstenaar er vanuit de Waalse mijnstreek dominee Pieterszen kwam opzoeken was allerminst een toeval. Pieterszen, een predikant met een schildershart was zijn oud-leraar en een geestesgenoot.Tot een ontmoeting tussen beiden in Korsele kwam het niet.
De dominee gaf niet thuis. Van Gogh zal hem pas in de zomer van 1879 in Brussel te spreken krijgen. Een mijlpaal in zijn leven waarover behoorlijk veel geschreven is. Wat is er toentertijd allemaal gezegd? Heeft Pieterszen een schets van hem gekocht? Feit is dat het een belangrijk moment in zijn artistiek ontluiken is geweest.
Wanneer wordt iemand een kunstenaar?
Blijft natuurlijk de vraag: vanaf wanneer wordt iemand artiest? Het antwoord komt van beeldend kunstenaar Tahon:
‘Heilig is hij ervan overtuigd, Johan Tahon. “Op het moment dat Pieterszen hem om een schets vroeg, werd Van Gogh kunstenaar. Punt.” Tahon weet waarover hij het heeft, hij maakte min of meer hetzelfde mee.’
Een allusie op het bezoek van Jan Hoet aan het atelier van Tahon, die na afloop te horen kreeg dat niemand in Vlaanderen zo kon beeldhouwen als hij. Mooie publiciteit voor de artiest die voorts wordt geprezen omdat hij de paus, koningin Beatrix en Rammstein-zanger Till Lindemann onder zijn fans mag tellen.
Een uitglijder in het boek waarin ‘de Geuzenhoek’ met de huidige dominee Van der Linden kleurrijk in beeld worden gebracht. Lander Deweer heeft in ‘De vergeten voettocht van Vincent van Gogh’ een korte passage uit het leven van Vincent van Gogh op een historisch verantwoorde manier tot leven gewekt. Wie zijn boek heeft gelezen kan niet langer aan een bezoek aan ‘de Geuzenhoek’ in de Vlaamse Ardennen weerstaan.
