In ‘Wildevrouw’ schildert Olyslaegers de hel op aarde, maar gelukkig zijn de cafés open
Jeroen Olyslaegers, ‘Wildevrouw’ 
Bij 2020 denken we voortaan vooral aan heel wat naars. Literair gezien was het echter een topjaar. Een van de redenen daarvoor is de nieuwe roman van Jeroen Olyslaegers. ‘Wildevrouw’ is het verhaal van de door malheur geplaagde waard Beer, die drie vrouwen in het kraambed is verloren.
We schrijven tweede helft zestiende eeuw, een woelige tijd voor Antwerpen. Godsdienstconflicten zetten de sterk verdeelde samenleving onder druk. Protest ontluikt in het murw geslagen volk, hoogmoed tiert welig, en verraad zit ergens gniffelend in een duister hoekje een onafwendbare ommekeer te beramen. Olyslaegers doorbraakroman ‘Wil’ wist de overige twee romans van de trilogie (‘Wij’ en ‘Winst’) al te overstijgen. Met ‘Wildevrouw’ werkt de schrijver vakkundig naar een opwindende ontknoping toe. Reserveer alvast het puntje van je stoel.
Historische personages aan het bier
Dit is de periode van Filips II, Margaretha van Parma, Willem van Oranje en later ook de gevreesde hertog van Alva. Maar de hoofdrolspelers pintelieren in Beers herberg, en het gaat om niet van de minste persoonlijkheden uit die tijd. Onder meer Pieter Bruegel, Abraham Ortelius en Willem Silvius bevolken de gelagzaal. Regelmatig worden er bijeenkomsten van ‘de Familie’ gehouden, waar de vier temperamenten stevig huishouden. Gevaarlijke ideeën van vrijheid vloeien er even genereus als het gerstenat.
Verschillende verhaallijnen worden gevlochten tot een vuistdikke ontknoping die Beer zal dwingen naar Amsterdam te vluchten. Daar blikt hij terug op de broeierige jaren die de val van Antwerpen zullen inluiden. Zo is er de scheepsmissie naar het noorden, de astroloog die via de engelen met God tracht te communiceren, de vroedvrouw die andere vrouwen in ‘t geniep adviseert. De vele gunsten die Beer zijn kennissen verleent, zullen uiteindelijk zijn lot bepalen, zoals de verboden boeken in zijn kelder, boordevol kennis waar zijn sterk behaarde zoon zich mee voedt. De situatie is een kruitvat en de nietsvermoedende Beer heeft de lont in handen.
Gruwel en grollen
Ondanks alle ellende ontdekken we heel wat humor in ‘Wildevrouw’, van die goeie, vettige volkse grollen. Zo zijn er de smakelijke dialogen tussen de verschillende tooghangers. Net als in een heldenepos is er veel comic relief dankzij de anekdotes en uitspattingen van de zotte figuren Jeroom en De Schrale. Ook de ‘cartoon’ van de hand van Bruegel, waarin een slapende dronkaard wordt bestolen door apen, is erg geestig.
Zulke passages steken fel af tegen de gruwel van bijvoorbeeld het radbraken van twee jonge overvallers voor de ogen van kotsende toeschouwers, een ongenadig verhoor in Mortsel, of een gedetailleerd relaas over de Spaanse Furie. Het gaat er grafisch aan toen in ‘Wildevrouw’. Verwacht je nu eens aan een bulderlach, dan weer kippenvel, en steek je zakdoek niet te ver weg.
Gargantuesk
De nieuwste van Jeroen Olyslaegers is een bijzonder vol en rijk epos, in een stijl waarvan je spontaan begint te watertanden, als bij een copieus buffet. Gargantuesk, monumentaal, historisch accuraat en stiekem actueel, want af en toe bekruipt ons het gevoel dat de auteur ook over onze tijd schrijft. Over de steen waaraan we ons als samenleving blijven stoten. Hoe het Antwerpse volk zich gedraagt tijdens de hongerwinter is bij momenten griezelig actueel, en ook het gejuich bij de woorden van een populist als Brederode en de haat tegen de Turkse gemeenschap doen helaas een belletje rinkelen. Eén streepje heeft de zestiende eeuw echter voor: de cafés zijn open, en dat hebben we geweten.
Net als Bruegel beheerst Olyslaegers de kunst om de hel op aarde uit te tekenen, maar de monsters die uit zijn pen kruipen lijken veel te sterk op onszelf. De sater houdt ons een antieke zestiende-eeuwse spiegel voor, en ofschoon we er onze eigen stad en ziel in zien branden, is wegkijken onmogelijk. Deze moderne klassieker is de beste roman die we reeds van Olyslaegers kregen en vermoedelijk bekijken we het wapen van Antwerpen, die met wildeman en wildevrouw, nooit meer met dezelfde ogen.
