Marja Pruis neemt een snapshot van de literatuur in België en Nederland
Marja Pruis, ‘elf onder vijfendertig: de beste schrijvers’ 
Met ‘elf onder vijfendertig’ neemt Marja Pruis een snapshot van het allerbeste in de hedendaagse literatuur in onze contreien. Geïnspireerd door een gelijkaardig initiatief bij het Britse literaire tijdschrift Granta zag Pruis een mogelijkheid om dat concept (‘the best of British young novelists’) te vertalen naar het hedendaagse literaire landschap in Nederland en België.
Naamsbekendheid primeert niet
Eigenhandig selecteerde Pruis (°1959, Rotterdam) elf schrijvers jonger dan vijfendertig jaar. In een aantal gevallen zoals onder meer het geval is met Marieke Lucas Rijneveld (°1991) gaat het om auteurs die reeds een zekere naamsbekendheid genieten. Bij enkele anderen is dat voorlopig net iets minder het geval. Het geeft te kennen dat met betrekking tot de door Pruis doorgevoerde selectie naamsbekendheid niet zozeer de doorslag gaf. Pruis stelt dat voor de hier gepresenteerde selectie zij zich baseerde op een mix van gevoel en ratio.
Zodoende stel je als lezer vast dat de hier gehanteerde grenzen ergens artificieel aandoen. Immers: leeftijd zegt niet noodzakelijk iets over het al dan niet aanwezig zijn van enig literair talent of literaire begaafdheid. Bij sommigen is dat talent inherent aanwezig, anderen zijn (soms) gebaat met enige studie en verdere oefening.
Selecteren is om problemen vragen
Dat maakt ook dat een selectie maken ergens ook ‘om problemen vragen’ is. Het zijn immers keuzes die al naargelang het perspectief soms echt héél anders ingevuld kunnen worden. Overigens bestond het oorspronkelijke plan bij Pruis en uitgeverij Pluim erin om een selectie te maken van tien nieuwe literaire stemmen met dertig jaar als leeftijdsgrens. Alsnog werden dat er élf, waarbij in een trek door ook de leeftijdsgrens wat werd opgerekt.
De jongere generatie(s) aanspreken
Het geeft meteen ook ergens de moeilijkheid aan van de opdracht die Pruis zichzelf stelde. Want met deze publicatie richt zij zich expliciet op jongere generatie lezers/schrijvers. Dit boek poogt een reactie of kritiek te geven over de vaak erg negatieve kijk op het literaire landschap, over bijvoorbeeld de onophoudelijke discussies rond ontlezing bij jongeren, de gevaren van digitaal lezen en andere onderwerpen . In reactie daarop stelt ze met de uitgave van deze bundel dat jonge, nieuwe stemmen in het literaire veld wel degelijk grote impact kunnen hebben. Bijkomend effect is dat de hier geselecteerde ‘snapshot’ ook een prima aansporing kan vormen voor jonge aspirant-schrijvers om geïnspireerd door de hier aangeboden selectie ook zélf te gaan schrijven.
De grenzen van de hedendaagse literatuur oprekken
‘Elf onder vijfendertig: de beste schrijvers’ valt in dat opzicht te lezen als een reactie op sterk verzuurde critici die menen dat de literatuur ‘dood’ is. Dat is helemaal niet het geval, zo stelt Pruis. Wat opvalt is dat net die jonge schrijvers (m/v/x) de mogelijkheden van literatuur danig kunnen verruimen. Immers : literatuur gedijt bij uitstek door hen, door die jonge, aanstormende schrijvers die niet zelden een grote drang tot vernieuwing in zich dragen. Zij vormen het heilige vuur in het hedendaagse taalspektakel.
Wie dat literaire landschap in ons taalgebied volgt, kan niet anders dan samen met Pruis vaststellen dat er de laatste jaren een generatie jonge, vrouwelijke auteurs opstaat die meer dan ooit hun plek in het literaire landschap opeisen. De in deze bundel opgenomen Aya Sabi (°1995) is daar slechts een enkele exponent van, terwijl er natuurlijk zovele andere schrijvers zijn zoals Anneleen Van Offel (°1991) of Sann Huysmans (°1988) die evenzeer erg terecht in deze bundel opgenomen hadden kunnen worden.
Vernieuwing door maatschappelijke evoluties
Daar waar klassieke schrijvers de hele wereld beschouwden en daarover met een zekere autoriteit schreven, maken heel andere ideeën opgang. Veel daarvan is te zien in het licht van maatschappelijke evoluties. Illustratief is bijvoorbeeld hoe het werk van een schrijfster als Lieke Marsman (°1990) zich opmerkelijk vlot tussen klimaatfictie; essayistiek en poëzie beweegt. Elders valt misschien vooral op hoe tijdloos thema’s als racisme (Simone Atanga Bekono) en gender (Tobi Lakmaker) kunnen zijn. Het markeert ergens hoe die jonge generatie daarmee aan de slag gaat en de literatuur zowel inhoudelijk als vormelijk nieuwe wegen doet opgaan.
Sterke blik op Nederland, maar de toekomst van de jonge stemmen is onzeker
Met betrekking tot de hier aangeboden selectie aan stemmen zou je kunnen argumenteren dat de lens hier heel sterk gericht is op Nederland, terwijl er ook meer dan voldoende literair talent in België huist. Daarnaast is op te merken dat deze snapshot ook maar een momentopname is. De literatuur in de lage landen is volop in verandering. Al ontbreekt soms ook het nodige financiële kader waardoor jonge, ambitieuze auteurs genoodzaakt worden om te publiceren in eigen beheer, hetgeen vanzelfsprekend niet helemaal zonder (financiële) risico’s is.
