Hoe Gerald Murnane in ‘De vlakte’ over niets en alles tegelijk schreef
Gerald Murnane, ‘De vlakte’ 
Het is geen schande als je nog nooit van Gerald Murnane hoorde. Dat deden wij ook niet. Toch publiceerde de man al in 1974 zijn eerste boek en dateert ook ‘De vlakte’ al van 1982. Als dan blijkt dat ‘The New York Times’ hem ‘de grootste auteur in het Engelse taalgebied waar u nog nooit van heeft gehoord’ noemde en hij al meer dan tien jaar genomineerd wordt voor de Nobelprijs, kregen wij toch even last van een acute aanval van fear of missing out. En wat zijn wij blij dat we dit boek niet gemist hebben – dat het nu pas voor het eerst in het Nederlands vertaald werd, is misschien wel de echte schande.
Voor het verhaal hoef je ‘De vlakte’ echter niet te lezen. Dat laat zich in enkele regels samenvatten en klinkt niet echt wervend: een jonge filmmaker trekt naar de vlakte in het Australische binnenland waar de zogenaamde ‘plainsmen’ de dienst uitmaken. In de hoop door een van de grote landeigenaren aangenomen te worden, stelt hij hen zijn idee voor om een documentaire te maken over de vlakte waarin hij aan de hand van precies gekozen beelden zijn persoonlijke idee van dat landschap zo goed mogelijk wil benaderen.
Met die droge beschrijving gaan we echter schaamteloos voorbij aan de echte waarde van dit werk. Die verschuilt zich namelijk achter die doodsaaie insteek. Maar misschien kunnen we in deze beter Murnane zelf aan het woord laten, of zijn verteller althans:
‘De vlakte is namelijk niet een uitgestrekt decor dat betekenis schenkt aan de gebeurtenissen die erop plaatsvinden. Evenmin is zij een immens veld voor allerlei ontdekkingsreizigers. Zij is eenvoudigweg een handige bron van metaforen voor hen die beseffen dat mensen hun eigen betekenissen scheppen.’
Ook dit boek draagt de universaliteit van een parabel in zich. Uitwaaierende ideeën of gedachtestromen bieden ruimte aan de lezer om er, net zoals bij de vlakte, zijn eigen betekenis uit te halen. De vrije geest van de verteller lijkt wel een leidraad bij het lezen van dit boek: hoed je ervoor vast te komen zitten in inzichten, want ze zouden je kunnen beperken in je begrip van je omgeving, of breder nog, van de wereld.
Het boek wordt afgesloten met een briefwisseling tussen Murnane en auteur Teju Cole. Die laatste, wiens bewondering voor Murnane duidelijk blijkt, vraagt in een uitgebreide brief naar het ontstaan van ’s mans nauwkeurige manier van schrijven. In een nog langere brief – die die nauwkeurigheid meteen ook demonstreert – antwoordt Murnane met een tekst die zijn standpunt mooi verduidelijkt en erg interessant is voor de lezer die voor het eerst kennismaakt met zijn werk. Een zeer waardevolle aanvulling dus die veel verder gaat dan wat oppervlakkige fanmail.
En daarmee belanden we onvermijdelijk bij Murnanes taal. Want die is misschien wel het belangrijkste of opvallendste kenmerk van zijn werk. Wetende dat hij zijn boeken typt met slechts één vinger om het tempo te laten gelijklopen met zijn gedachten, kom je al snel tot het besef dat geen enkel woord willekeurig gekozen is of op een willekeurige plaats staat en dat taal hetgeen is van waaruit Murnane vertrekt, eerder dan vanuit inhoud. Vertalers Thijs van Nimwegen en Sander Grasman stonden dan ook voor een uitdaging, maar zijn er wonderwel in geslaagd de uniciteit ervan te bewaren. Zo heeft dit boek in al zijn bijzonderheid de Nederlandstalige intrede gekregen die het verdient.
Maar eigenlijk hebben wij gewoon veel woorden gebruikt voor een simpele boodschap: lezen, die handel!
Vertaald door: Thijs van Nimwegen en Sander Grasman
