De speeltuin van Martin Michael Driessen
Martin Michael Driessen, ‘De heilige. Een schelmenroman’ 
Met ‘Rivieren’, een kleinood met drie prachtige kortverhalen, wist Martin Michael Driessen in 2016 zijn naam te vestigen als begenadigd verteller. Het boek sleepte de ECI Literatuurprijs in de wacht en de auteur vond zijn weg naar een breder publiek. Met ‘De heilige’ waagt Driessen zich nu aan het aloude genre van de – anders dan de hoofdtitel laat vermoeden – schelmenroman. Een nobel opzet, want een genre met zo’n rijke traditie sleept meteen ook verwachtingen met zich mee.
Het verhaal speelt zich af in het Europa van eind achttiende, begin negentiende eeuw. Donatien is een jongeman die van het ene avontuur in het andere valt tijdens zijn zwerftochten door Frankrijk, Duitsland en zelfs ver daarbuiten. Die brengen hem tot bij historische figuren als Victor Hugo of Francis Beaufort, maar evengoed tot in de gevangenis. Daarbij blijft hij tot het einde toe voortdurend ambigu, zowel op moreel vlak als op dat van gender. Al zal hij in het laatste deel van zijn leven trachten een godvruchtiger pad te bewandelen, maar zelfs dan is de schelm die hij altijd geweest is nooit echt verdwenen.
Met andere woorden, ‘Een schelmenroman’ is een ondertitel die de lading dekt. Maar meer nog dan een picareske roman is dit het boek van een volbloed verteller. Het minste wat je van Donatiens levenswandel kan zeggen, is dat die uniek is. Hij helpt Francis Beaufort bij de ontwikkeling van zijn befaamde schaal, wordt een struikrover met standaarden, ontdekt op expeditie overblijfselen van een Hebreeuwse stam om uiteindelijk in de gevangenis te belanden voor zijn wandaden. Het moge duidelijk zijn, Driessen heeft zich heel wat moeite getroost om zijn heilige schelm een gepast leven te geven. Daardoor wordt dit een plezier om te lezen, zeker met de humor die de auteur zijn protagonist in de mond – of de pen – legt. De morele waarden van Donatien zijn ontegensprekelijk erg discutabel, maar desondanks weet hij, door net genoeg in zijn kaarten te laten kijken, de sympathie van zijn publiek te behouden.
Waar wij echter nog het meest ons lezershart aan ophaalden, was de barokke taal die zich zwierig over elke pagina uitrolt. Hoewel het dramatische gehalte van Donatiens verhaal op zichzelf al voldoende is om elke argeloze lezer in een existentiële crisis te storten, kiest Driessen ervoor om all-in te gaan en de dramatiek ook op taalvlak vrij spel te geven. ‘De heilige’ is daarmee geen boek van dertien in een dozijn. Het zal waarschijnlijk zelfs geen boek zijn dat een breed publiek aanspreekt. Maar wie zich eraan waagt en ervoor openstaat om op sleeptouw genomen te worden door een rasverteller, kan rekenen op een onvergetelijke rit.
Het plezier dat Driessen gehad moet hebben bij het schrijven van dit boek, spat van de pagina’s. In ‘De heilige’ heeft hij opnieuw een tragikomisch evenwicht gevonden dat we al kenden uit vorig werk, maar dit keer aangevuld met wat perfect gedoseerde spielerei en een weelderige taal die helemaal past binnen de traditie van de schelmenroman. Een boek dat we bijgevolg alleen maar ten zeerste kunnen aanraden aan de lezer die graag al eens van de geijkte paden afwijkt. Schuilt er immers niet een beetje schelm in elk van ons?
