Rijkdom of rechtvaardigheid? Kinderen maken zelf de denkoefening bij Opera Ballet Vlaanderen
Opera Ballet Vlaanderen & Kopergietery, ‘Kruistocht’ 
Uitstekend nieuws voor operaminnend België: het mandaat van Jan Vandenhouwe als artistiek directeur bij Opera Ballet Vlaanderen wordt verlengd tot 2031. Vandaag maakt het huis tevens haar programma voor komend seizoen wereldkundig, met zes nieuwe creaties, de verdere uitbouw van de pijlers innovatie en inclusie onder de noemer Vonk, alsook discipline-overschrijdende projecten waarin samenwerkingen worden aangegaan met diverse binnenlandse boegbeelden.
Ook in het lopende seizoen heeft Vandenhouwe trouwens die kaarten getrokken, onder andere met ‘Kruistocht’. Aan de zijde van Kopergietery, een gevestigde waarde als het gaat om kinder- en jeugdtheater, zette het operahuis een nieuwe creatie op poten, niet alleen voor maar ook door jongeren. Vandenhouwe behandelde dit project niet als een obligaat nummer om pakweg een subsidiedossier rond te krijgen, maar integendeel als een volwaardige opera. Geen adaptatie van een klassieker dus, maar een nagelnieuw werk op basis van een libretto dat een thematische verkenning van kinderrechten zou worden.
Een verhaal over kinderarbeid of kindsoldaten is ‘Kruistocht’ niet geworden. Johan De Smet, artistiek aanvoerder bij Kopergietery, bedacht een plot op basis van de grote ideologische tegenstelling tussen enerzijds funest kapitalisme en anderzijds een sociaal en ecologisch geworteld denken in termen van gelijkheid. Zo krijgt het publiek twee Money Monks te zien, figuren die een groep ontheemde kinderen aansporen hun heil elders te zoeken, op voorwaarde dat ze zichzelf realiseren via arbeid. Vrijheid brengen zij aan de man als koopwaar, centen als het hoogste goed. Rosa, een personage verdwaald in de tijd, voedt vanuit haar maturiteit de twijfel die binnen de groep kinderen langzaamaan gaat overheersen. Wat volgt, is een archetypisch narratief: uit crisis volgt revolte, gefundeerd op een almaar sterker wordend gevoel van samenhorigheid en de notie van gedeelde kracht.
Anders dan courant binnen de operapraktijk, is het libretto louter declaratief. De epiek voltrekt zich met andere woorden niet als handeling tussen personages, maar wordt verkondigd. Een dergelijke literaire openheid, waarbij compositie en regie zich niet geknecht zien door een expliciet gevoelsmatig register bij concreet uitgewerkte personages, genereert veel mogelijkheden. Frederik Neyrinck, die instond voor de partituur, grijpt die aan om een scala aan klankwerelden aan te boren. Het huisorkest rukt aan in maximale bezetting, hetgeen de componist verleidt tot zowel evocatieve symfonische passages als tot opwindende kamermuzikale fragmenten. Duidelijk is dat Neyrinck alle orkestgeledingen beheerst, van spitant houtwerk tot ceremonieel koper, overigens mooi aangevuld met de minder courante timbres van bijvoorbeeld saxofoon en accordeon.
Iedere scène wordt als het ware een ontdekkingsreis, terwijl het idioom in zijn totaliteit coherent blijft aanvoelen. Dat het kwaad het delicate klankweefsel van het orkest brutaal doorboort onder de vorm van beats en gitaargeweld is overigens niet slecht gezien. Het casten van de Money Monks als de broers Lennert en Janus Coorevits, beter bekend als Compact Disk Dummies, blijkt weliswaar een onnodige accentuering van het ethische discours van de voorstelling, maar de keuze vereenvoudigt allicht de morele lezing voor jongeren. Niettemin is het vreemd dat de revolte wordt opgeluisterd door het electropunkduo, terwijl de inwendige transformatie van de groep kinderen de muzikale apotheose van de partituur had moeten vormen.
Neyrincks partituur haakt evenwel feilloos in op de elektronica van de gebroeders, waardoor ook hun exploot onderdeel wordt van het lappendeken dat de componist als een vakman aaneen weeft. En ook dirigent Michiel Delanghe verdient de loftrompet, want hij houdt een bijzonder heterogeen instrumentaal en vocaal ensemble schitterend bijeen. Verder is de ontdubbelde rol van Rosa het vermelden waard. Zo oogst Marjan De Schutter sympathie met een vertolking die kinderlijke kolder koppelt aan het helder neerzetten van het sociale en ecologische discours. De revelatie is echter sopraan Laurence Servaes, die met ingehouden flair het metafysische van haar karakter behapbaar maakt voor jong en oud.
Servaes’ vocale partijen behoren tot de meest uitgepuurde momenten van de hele opera, ook al heeft de regie soms de neiging om muzikale soberheid met visuele bombarie te weerleggen. De scenische bravoure houdt menig adolescent echter bij de les. Overigens zitten muziek en beeld elkaar in deze productie dicht op de huid, wat geen sinecure kan geweest zijn. De Smet slaagt er wonderwel in om het aanwezige potentieel te benutten, en dat voelt het publiek. Het kinderkoor ervaart deze ‘Kruistocht’ zienderogen als haar tocht, haar vertelling, haar opera. Aldus smult de zaal van het engagement en plezier dat deze jonge groep uitwasemt, hetgeen manifest wordt in ontwapenende groepschoreografieën of frappante tableaux vivants.
Dat ‘Kruistocht’ emotioneel te weinig losweekt, is evenwel een manco dat tot het libretto te herleiden valt. De plot verwerkelijkt zich niet via klank of beeld, maar wordt erdoor gedemonstreerd. Een dergelijke afstand tot de handeling, valt zelfs met de schoonheid van ongebreideld enthousiasme niet helemaal te compenseren.
Gehoord & gezien in Opera Gent op 04/05/2023.
Copyright foto: ByWM
