Graa Boomsma doet Bert Schierbeek herleven
Graa Boomsma, ‘Niemand is waterdicht’ 
Bert Schierbeek (1918-1996) was ooit een kleurrijke figuur in de Nederlandse letteren. Een veelzijdig iemand die zowel als dichter, essayist en romancier een stevige faam genoot. In ‘Niemand is waterdicht’, een vuistdikke biografie, staat Graa Boomsma (1953) stil bij het turbulente leven van een auteur die aan de wieg stond van de legendarische Vijftigers.
Lucebert onder de pannen bij Bert
Bert Schierbeek was indertijd zo veel meer dan woordvoerder en aanjager van de Beweging van Vijftig. Dat komt doordat hij op diverse terreinen actief was. In de jaren zestig was hij nauw betrokken bij talloze schrijversacties en lag hij aan de basis van het Fonds voor de Letteren. Bovendien onderhield hij de beste contacten met kunstenaars als Karel Appel, Lucebert, Lucassen en Corneille. Benevens zijn rol in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft vooral zijn ontmoeting met Lucebert (pseudoniem van L. Swaanswijk) een beslissende wending aan zijn leven gegeven. Als een langharige zwerver, gekleed in een lange cape belt Lucebert op een regenachtige herfstdag in 1948 in Amsterdam bij hem aan.
‘Of hij kon blijven slapen, want een tehuis had hij niet. Hij kon blijven, we hadden nog een logeerkamer.(…) Voor Lucebert was Bert een belezen en vooraanstaande schrijver.’
Frieda valt voor Lucebert
Het zorgt na verloop van tijd voor heel wat turbulentie ten huize Schierbeek. Lucebert wordt verliefd op Frieda Koch, Berts echtgenote. Het begin van een complexe driehoeksverhouding waarbij harde woorden vallen. In één van de vele brieven, gericht aan Lucebert, schrijft Frieda onder andere over Bert:
‘Nu moet je niet zeggen dat ik hem verdedig, dat is niet zo, ik schat jouw liefde oneindig veel hoger dan de zijne, ik weet zelfs niet eens zeker of zijn liefde wel op mij slaat of zo op het geheel, gezin, achtergrond etc.’
De vlucht naar Spanje
Het leidt ertoe dat hij eind 1950 zijn eigen huis verlaat en naar Spanje vlucht. Een land waarop hij zijn hele leven lang verliefd is gebleven. Na een brief uit 1953 vol zelfreflectie en overpeinzingen aan Frieda besluit hij van haar te scheiden. Inmiddels heeft Margreetje van Zutphen, een KLW-stewardess, leren kennen. Na een kort verblijf in Rome besluiten beiden te trouwen. Margreetje is zijn grote liefde waaraan in 1970 abrupt een einde komt als ze bij een tragisch verkeersongeval om het leven komt.
Een enorm verlies dat hij door ‘De deur’, zijn poëziedebuut in 1972, probeert te verwerken. Een bundel die door K.Schppers wordt geprezen omwille van het vakmanschap waarmee Schierbeek het besef van verlies in weinig woorden universeel weet te maken.
Taal mag niet gezagsgetrouw zijn
Het was een andere benadering van taal. Schierbeek vond namelijk dat ze niet gezagsgetrouw mocht zijn, maar diende te rebelleren. Hij bedoelde een taal die zich maar beter niets kon aantrekken van grammaticale regels, een enge moraal of een conventionele beeldspraak. Een visie die zich weerspiegelt in zijn ‘Het boek IK’. Zijn meest succesvolle roman vol neologismen en typografische vondsten waarvan het belang door W.F. Hermans werd onderstreept.
De grote verdienste van Graa Boomsma is dat hij met zijn biografie van Bert Schierbeek niet enkel zijn belangrijke rol binnen De Bezige Bij maar evenzeer zijn literaire betekenis uitvoerig belicht. Zijn invloed op de experimentele poëzie net als de impact van ‘Het boek IK’ is al te vaak over het hoofd gezien. De publicatie van ‘Niemand is waterdicht’ heeft er alvast voor gezorgd dat een en ander nu in de juiste literaire context wordt geplaatst.
