Gerrit Komrij schreef met gouden maar vlijmscherpe pen
Gerrit Komrij, ‘De ultieme vergaarbak’ 
Na Simon Carmiggelt, Kees van Kooten, Godfried Bomans is nu ook Gerrit Komrij (1944-2012) bijgezet in de nu al beroemde dundrukreeks van uitgeverij Van Oorschot. Jennen, provoceren en tegen heilige huisjes schoppen, het waren de specialiteiten van Komrij. Een staalkaart van dit alles staat nu te lezen in ‘De ultieme vergaarbak’.
Komrij is een auteur wiens veelzijdigheid ervoor zorgde dat hij zowel als dichter, romancier, essayist en columnist onder de aandacht bleef. Dit alles etaleert hij in ‘De ultieme vergaarbak’ of ‘Het beste, mooiste en vileinste van Gerrit Komrij’.
Hoezeer hij bijvoorbeeld als essayist goed op dreef is, wordt duidelijk na het lezen van onder andere ‘De hartslag doet niet mee’, waarin hij de poëtica van Fernando Pessoa analyseert. Zo concludeert hij dat de Portugese dichter geen leugens verkoopt maar dat elke vermomming de intensiteit van de waarheid bezit.
Even indringend als vernietigend is hoe Komrij in ‘Waar zijn de Vijftigers gebleven?’ een hele generatie dichters op de hak neemt. Vooral Kouwenaar, Lucebert, Vinkenoog en Campert moeten rake klappen incasseren. Ze vinden allerminst genade in zijn ogen en kunnen het als kindse mommelaars net hebben als er iemand een vinger naar ze uitsteekt.
Wie het nog zwaarder moet ontgelden is de goedhartige Nederlandse poëet Bertus Aafjes. Deze wordt omwille van een bundel erotische verzen in een pastiche genadeloos in de vernieling geschreven. Allemaal onder het mom van opgeruimd staat netjes.
Het boek is beter dan de televisie
Er is meer in de aanbieding. Wie herinnert zich niet zijn zowel polemische als ironische televisie-columns uit ‘Horen, zien en zwijgen’? In alles wat Komrij niet zinde – van programma’s tot presentatoren – plantte hij destijds tot jolijt van de lezer zijn vlijmscherp gewet fileermes. In ‘Jaren later’ kijkt hij op dit alles terug en constateert hij uiteindelijk dat hij spijt heeft van alles wat hij over de Nederlandse televisie schreef.
‘Een inhouds- en risicoloze televisie is de prijs die wij betalen voor een populistische democratie met regententrekken. De televisie als medium is verre inferieur gebleven aan dat van, bijvoorbeeld, het boek.’
Geen ordinair of stijlloos scheldproza
Het is proza dat je met een glimlach leest. Ook al verlaat Komrij het literair landschap om zijn licht laten schijnen over liefde, het café, bedilzucht en – waarom ook niet – etiquette. Wat dat laatste betreft, valt het hem op dat de de schoonheid van de formele omgang steeds minder wordt gewaardeerd.
Hoe je ook tegenover Komrij staat, één zaak moet je hem nageven: hoe wild hij soms om zich heen schopt, hoe vilein hij uit de hoek komt, nooit kan je hem op scheldproza betrappen. Hij is een seigneur die het hek van zijn keurig gewiede taaltuin nooit op slot doet.
Je kunt er op een bankje rustig gaan zitten om naar hem te luisteren. ‘De ultieme vergaarbak’ is een boek waar je naar hartenlust kunt in graaien, met als extraatje een uitgebreide verzameling poëzie.
