Een stripduo als venster op België
Liza Noteris (red.), ‘België door de ogen van suske en wiske’ 
Als stripverhaal in de krant eindigde het verhaal van Suske en Wiske eind 2022. Een bijzonder einde voor een lange, al sinds 1945 aanhoudende traditie. Naar aanleiding van dat einde werd onder redactie van Lize Noteris een best brede selectie van auteurs, journalisten, wetenschappers en anderen aangezocht om vanuit hun respectievelijke vakdomein(en) de connectie met de wereld van het ‘suske en wiske’ stripverhaal te maken.
Dat resulteerde in deze publicatie van een reeks essays die hier gebundeld worden. Daarbij wordt de lezer aangespoord tot (her)lezing van de reeks, al wordt vooral naar voren geschoven dat zelfs een ogenschijnlijk onschuldige stripreeks als suske en wiske een uitstekend perspectief kan bieden op wezenlijke sociale, politieke, economische en maatschappelijke verschuivingen.
Populair striperfgoed
Ondanks het einde als strip-in-een-krant blijft de stripreeks op zich, met onder meer spin-off reeks ‘De kronieken van amoras’, gewoon doorlopen. Op zich al bijzonder, want Willy Vandersteen (1913-1990) en opvolger Paul Geerts (° 1937) hebben het vervolg van de reeks intussen met alle vertrouwen in goede handen gegeven van Marc Verhaegen, en het duo Luc Morjaeu en Peter Van Gucht (Studio Vandersteen). De stripreeks blijft ook anno 2024 een van de meest populaire én best verkopende in Vlaanderen.
Grotere afstand ten opzichte van de volkse wortels
De enorme impact van het commercieel succes wordt ook duidelijk in de hier gebundelde essays, bijvoorbeeld in die van stripkenner Geert Weyer die zich buigt over de manier hoe alsmaar meer commerciële bedrijven en merken zich gaandeweg in de reeks inkochten. Klassiek is onder meer het verhaal hoe Vandersteen (sluik)reclame begon te maken voor een luchtvaartbedrijf als KLM. Waarna ook een concurrent als Sabena Vandersteen een commercieel voorstel deed.
Het is slechts een van de vele weetjes die in deze bundel te rapen zijn. Zo valt ook op te merken dat hoewel Vandersteen zich grotendeels afzijdig hield van het politieke, hij niet om de erg netelige en politiek gevoelig liggende Koningskwestie heen kon. Net zoals het oorspronkelijke volkse karakter van de strip mee met de persoonlijke situatie van Vandersteen veranderde. De wortels van suske en wiske lagen dan wel in de Seefhoek, maar met het toenemende succes van de reeks en grotere financiële winsten voor Vandersteen gingen de personages meer tot de gegoede burgerij behoren. Daarnaast zorgde het er ook voor dat diezelfde Vandersteen zich meer dan ooit zou toespitsen op het aanboren van nieuwe markten, door de reeks ook beschikbaar te maken in landen zoals Nederland en Frankrijk.
Veranderende registers
Die transformatie doet zich zowel in sociologisch als in taalkundig opzicht voelen. De wijziging naar een heel ander taalregister valt in een enkel plaatje. Het Antwerps van weleer ruimde baan voor ‘standaardnederlands’. Het markeert een belangrijk gegeven. Tezelfdertijd demonstreert het bij uitstek hoe een belangrijke maatschappelijke verschuiving impact heeft op de stripreeks.
De personages lijken dan wel tijdloos, toch doet de tijdsgeest zich voelen. Dat merk je onder meer aan de kledingsstijl: suske draagt dezer dagen een hoodie met capuchon, een jeans met daaronder sportieve sneakers. Trendy en hip, al is niet iedereen gelukkig met de vormelijke wijzigingen. En ook op inhoudelijk vlak is er al enige tijd kritiek te horen.
Deze bundel probeert met verschillende auteurs/essays een veelheid aan thema’s aan te boren. Tezelfdertijd vormt dat een sterkte én een zwakte. Zo krijg je als lezer uiteenlopende perspectieven te lezen, waarbij elke auteur vanuit de eigen lens en vakdomein poogt om een specifieke bijdrage aan een veel breder verhaal te leveren.
Sterke samenhang, gebrek aan beeldmateriaal
Inhoudelijk merk je soms een erg sterke samenhang, zoals met de essays van Koen Maas (over de reeks in Nederland) en Gert Meesters (‘over Bob et Bobette’). Daarnaast valt ook de gezaghebbende stem van éminence grise Walter Pauli (Knack) op waarbij hij in zijn essay over het sociale milieu stelt dat de tijden misschien weliswaar veranderen, maar dat ze ook in vele opzichten dezelfde blijven. Ook Vandersteen had dat destijds al bijzonder goed ingeschat, want diens verbeelding deed een stripreeks ontstaan waarmee hele generaties konden opgroeien.
Het erg handige gebruik van het suske & wiske- lettertype en andere elementen valt op. Toch stelt deze bundel ergens ook teleur. Op inhoudelijk vlak is er soms wel wat overlap. Zo bijvoorbeeld komt het KLM/Sabena verhaal meerdere keren voor. En her en der merkten we ook wat kleine zetfouten op. Al is het vooral jammer dat hoewel deze bundel over een klassieke stripreeks gaat er geen énkele illustratie terug te vinden is. Een gemiste kans.
