Gerald Murnane maakt plaats voor het (on)bewuste in ‘Grensgebieden’
Gerald Murnane, ‘Grensgebieden’ 
Overdonderd waren we, toen we vorig jaar ‘De vlakte’ van Gerald Murnane dichtsloegen. Hoe kan iemand zo precies schrijven over iets dat eigenlijk helemaal niets is? Want over meer dan de grote concepten die mensen voor zichzelf fabriceren, ging dat boek niet. Waarop wij, uit pure bewondering, het meteen onze eigen grote betekenissen begonnen toedichten. Weliswaar met een vertraging van net geen veertig jaar. Achteraf gezien is het bijna onbegrijpelijk dat de vertaling zo lang op zich liet wachten. Gelukkig vond ‘Grensgebieden’ heel wat sneller de richting naar het Nederlandstalig lezerspubliek. Het verscheen oorspronkelijk in 2017 en was volgens Murnane het laatste boek dat hij ooit zou schrijven. Al blijkt hij ondertussen toch weer bezig aan een volgende roman.
Op de rand
Was de hoofdrol in ‘De vlakte’ nog weggelegd voor een documentairemaker die niet per se veel van doen had met Murnane zelf, dan lijkt in ‘Grensgebieden’ de verteller veel meer samen te vallen met de schrijver. Hij gaat in dit boek op zoek naar datgene wat zich aan de rand van zijn geest bevindt, op de grens van het bewuste en het onbewuste. Op die manier komt hij van de glasramen van een kerkje in de buurt van waar hij woont, terecht bij de knikkers die ooit het begin van een verzameling vormden. Ook fysiek bevindt de verteller zich in een grensgebied, namelijk dat tussen twee Australische staten. Zijn geestelijke dwaaltochten worden er alleen maar meer door in de verf gezet.
Ik mislukte als romanlezer omdat ik me nooit bezighield met het klaarblijkelijke onderwerp van de tekst maar met de handelingen van personages die aan me verschenen terwijl ik trachtte te lezen, en met de omgeving die rond hen verscheen.
Onder de oppervlakte
Murnane weet wat schrijven is. Al zouden we het misschien eerder ‘beschrijven’ willen noemen. Er zit iets lichtvoetigs in ‘Grensgebieden’. De gedachten die zich ophouden aan de rand van je bewustzijn kunnen vanuit de verte weleens een speelse of ongedwongen indruk geven. Door ze zo radicaal op het voorplan te zetten, toont Murnane echter hoe diep pakweg een glasraam je wel niet onder de oppervlakte kan laten duiken. Eens te meer strooit de verteller met rake beschouwingen en beseft de lezer ten volle wat zich in zijn geest afspeelt. Het is opvallend hoe weinig daarvan daadwerkelijk de grens van het onbewuste naar het bewuste oversteekt. En hoe persoonlijk dat alles is.
[…] ieder die de waarachtige aanblik van een gekleurde ruit aanschouwt is, voor het moment, niet in staat door dat raam iets anders waar te nemen dan een vervalsing van de zogeheten alledaagse werkelijkheid.
De objectiviteit van het subjectieve
Wat het voorgaande fragment ook duidelijk mag maken, is dat Murnane trouw blijft aan de manier waarop hij zijn woorden op papier zet. In dezelfde afgemeten en nauwkeurige stijl van vorig werk tracht de verteller zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke betekenis van zijn gedachten te blijven. Hoe subjectief zijn waarnemingen ook mogen zijn, het is belangrijk ze objectief te beschrijven. En opnieuw krijgt de lezer daardoor de ruimte om zelf stil te staan bij wat zich afspeelt in zíjn geest.
We moeten niet liegen: na ‘De vlakte’ waren we al verkocht en werd Gerald Murnane onze vaste boekentip voor elke nietsvermoedende lezer in onze vriendenkring. Met ‘Grensgebieden’ toont de Australiër opnieuw zijn talent om de waarde van het kleine en vluchtige naar boven te halen in een geraffineerd doordachte taal. En ook al waren we deze keer beter voorbereid op wat ons te wachten stond, bevriende lezers moeten niet te veel variatie verwachten voor onze volgende aanbeveling.
bewuste%20in%20‘Grensgebieden’){kind=link}