In ‘Stilte is mijn moedertaal’ verbreekt Addonia de stilte
Sulaiman Addonia, ‘Stilte is mijn moedertaal’, 
De Brits-Eritrees-Ethiopische schrijver Sulaiman Addonia keert met ‘Stilte is mijn moedertaal’ terug naar zijn eigen vluchtelingverleden. Hij biedt ons een veelzijdig beeld van het leven in een vluchtelingenkamp. Addonia beschrijft de levensomstandigheden, culturele tradities en afwijkende meningen van de vluchtelingen zonder schroom. Daarmee confronteert hij de lezer met een gemeenschap wiens thuis, dierbaren en toekomst werden ontnomen. In ‘Stilte is mijn moedertaal’ reflecteert Addonia niet over de oorzaken en schuldigen achter hun precaire situatie. Hij benadert daarentegen de oorlogssituatie vanuit enkele kernbegrippen: vrijheid, liefde en onafhankelijkheid. Voor hoofdpersonage Saba zit vrijheid niet noodzakelijk in een terugkeer naar haar thuis, maar voornamelijk in haar kans op onderwijs.
Maar was het vrijheid waarnaar ze op zoek was? Saba had gelukkig kunnen zijn in het kamp als er een school was geweest. Vrijheid, besefte Saba nu, betekende verschillende dingen voor verschillende mensen.
Versmeltende identiteiten
In ‘Stilte is mijn moedertaal’ volgen we het verhaal van Saba en Hagos, broer en zus die samen met hun moeder terechtkomen in het vluchtelingenkamp. De relatie tussen broer en zus maakt namelijk een intrigerend deel uit van de dynamiek van het verhaal. De band tussen hen is sterk. Ze vullen elkaar perfect aan en hun karakters lijken te versmelten. Saba is de stem van de doofstomme Hagos en zijn canvas waar hij zijn innerlijke, vrouwelijke kant op over kan brengen. Terwijl Hagos elke dag zorgt voor Saba’s uiterlijk, gaat Saba werken en neemt zij haar broers rol in de maatschappij op zich.
Het gedoemde lot van een jonge vrouw
Rakend schetst Addonia het beeld van de gedoemde toekomst van vrouwen. Moeders wachten ongeduldig op de eerste menstruatie van hun dochter, zodat ze haar kunnen uithuwelijken. Daaromheen hangt een belangrijk stigma van de maagdelijkheid. Een bebloed doekje tijdens de eerste huwelijksnacht bijvoorbeeld is bepalend voor de meisjes hun toekomst. Saba stelt de conservatieve verwachtingen die op haar vallen in vraag. Ze liet namelijk niet enkel haar thuis maar ook haar toekomst achter.
Saba had verwacht dat het vrouw-zijn, deze fase van onafhankelijkheid, zou aanbreken wanneer ze al een eind op weg was om de dromen waar ze op school aan werkte te realiseren, maar het had haar als vluchteling in een kamp gevonden. Ze vond het verbijsterend dat de transformatie van een vrouw naar volwassenheid niet via haar intellect, haar karakter verliep, maar via haar vagina. Wat haar betreft was ze inmiddels al lange tijd een vrouw.
Een rebellerende liefde
Naast de verhaallijn, die focust op de rol van de vrouw, vinden we ook de relatie tussen Hagos en Tedros zeer intrigerend. Terwijl vrouwen uitgehuwelijkt worden en mishandeld worden, groeit er ook liefde in een tent in het kamp. Een verboden liefde. ‘Stilte is mijn moedertaal’ toont ons wat het betekent om een vrouw te zijn, een homoseksuele man of een vluchteling. 35 jaar na zijn eigen ervaring, breekt Addonia de stilte en zet hij daarmee zijn herinneringen om in een roman. Wij vonden het alvast een ontroerend boek dat een realistisch, verrassend en hoopvol verslag geeft. De rebellerende personages staan symbool voor onder andere de actuele vluchtelingenproblematiek, culturele normen en genderidentiteit.
De mannen deelden de gewoonte om heel diep te slapen, alsof, dacht Saba, ze één lange, diepe droom hadden die niet verstoord mocht worden. Alsof hun liefde alleen kon bestaan in de tijd dat de vroedvrouw, de rechter, de moeder, het comité van raadsleden sliepen, in de tijd dat de traditie haar ogen sloot en het verlangen vrij en ongehinderd zijn gang kon gaan.
