Een poging de wreedheid te overwinnen met Grunberg
Arnon Grunberg, ‘Bezette gebieden’ 
Vier jaar na ‘Moedervlekken’ keert Arnon Grunberg terug met een vervolg van het verhaal over de crisispsychiater Otto Kadoke en zijn moeder in ‘Bezette gebieden’. Kadoke’s moeder verschuilt zich deze keer niet langer achter haar façade en besluit terug als vader door het leven te gaan. Kadoke zelf ondergaat een soortgelijke transformatie: hij kan niet langer doen alsof hij zelf geen wonden heeft. Nadat zijn patiënte hem aanklaagt voor seksueel misbruik, breekt er iets in hem. De gevallen psychiater hoopt in de liefde en een vlucht naar de bezette gebieden verlossing te vinden.
‘Hoe kun je de wreedheid van het leven ontkennen? Heeft hij niet een groot deel van zijn leven doorgebracht met het verzachten en ontkennen van die wreedheid, het telkens weer anders formuleren van wreedheid zodat zij geen wreedheid meer lijkt, maar iets anders: een catastrofe waarmee geleefd kan worden?’
Schoonheid in de mislukking
Van Grunberg verwachten we geen succesvolle, conformerende personages en ook in dit boek is dat zeker niet het geval. In elk personage verschuilt immers een diepere link met een maatschappelijk thema. De tekorten van de psychiatrische zorg, ouderenzorg, antisemitisme, grensoverschrijdend gedrag, het Israëlisch-Palestijns conflict. Allen worden op een bepaalde manier geconfronteerd met het noodlot, een onvermijdelijk deel van het leven. Grunberg geeft zelf aan sympathie te hebben voor zijn personages en hij toont dan ook op een unieke manier hoe ze in het lijden toch hun waardigheid behouden. Een mooi voorbeeld daarvan is Kadoke’s achternicht Anat die op haar eigen manier probeert om te gaan met de affaire van haar echtgenoot door standvastig koekjes te bakken voor zijn nieuwe geliefde.
Onschuldige zaken op schuldige plekken
Arnon Grunberg speelt in ‘Bezette gebieden’ op een intrigerende wijze met de vragen van schuld en onschuld. Hij confronteert ons immers met een controversiële en actuele vraag in dit #Metoo-tijdperk: is de grensoverschrijdende psychiater niet onterecht beschuldigd? Moeten we niet meeleven met de aangeklaagde psychiater wiens leven overhoop is gehaald? Ook de affaire met Fahed plaatst Grunberg in een interessante context: ‘een onschuldige affaire op een schuldige plek.’ Het enige waar Kadoke zich schuldig aan verklaart is het verlangen naar Anat: (…) ik wilde haar niet genoeg en ik wilde haar te veel, daaraan ben ik schuldig, maar niet aan de rest.’
Onvermijdelijke eenzaamheid
Kadoke hoopte in Israël verlost te worden van het verleden maar ook daar laat het noodlot hem niet met rust. Het enige wat de personages rest is doen alsof. Zoals Annat elke tegenslag accepteert als beproeving van God, zo zal Kadoke doen alsof de liefde betekenis geeft aan zijn bestaan. Gelukkig kunnen we de sombere, uitzichtloze toon van het verhaal toch af en toe relativeren dankzij enkele hilarische, absurde passages. Op een ironische wijze beschrijft Grunberg bijvoorbeeld hoe Kadoke er niet in slaagt om de liefde te bedrijven met Anat onder de blik van Anats moeder en de rabbijn. Zijn stiefmoeder beslist dan maar zelf in te springen. Van plaatsvervangende schaamte gesproken.
Wat is liefde waarvoor je niet bereid bent te sterven? De misstap die aan de eenzaamheid voorafgaat.
In typisch Grunbergse stijl confronteert ‘Bezette gebieden’ ons met de absurditeit van het bestaan. Dat leidt tot bedenkingen over actuele maatschappelijke thema’s, maar ook tot grappige, cynische passages. Een van de sterktes van de roman is Grunbergs beeldrijke schrijfstijl. Woede als onweer, de last van het verleden in de vorm van een SS-pet, hoop in de vorm van een Messias, levenslust als een klacht. We blijven achter met de sombere conclusie dat liefde en geloof er niet in slagen om de pijn te verzachten. De enige uitweg uit de ellende is lachen met het noodlot.
