Grossmans gehavende mensen blijven door liefde overeind
David Grossman, ‘Het leven speelt met mij’ 
In ‘Het leven speelt met mij’ laat David Grossman (66) drie generaties aan bod komen. Wat op het eerste gezicht een traditionele familieroman lijkt, is in feite niets anders dan het aangrijpend relaas, gebaseerd op ware gebeurtenissen, van een verscheurde en getraumatiseerde familie.
Voor zijn nieuwe roman liet Grossman zich inspireren door Eva Paní́ƈ Nahir, een joodse Kroatische vrouw aan wie de Servische televisie ooit een reeks programma’s wijdde. Ze is getrouwd met een Servische officier in het partizanenleger van Tito. Als haar man wordt beschuldig wordt van stalinisme – Tito hangt een eigen communisme aan – pleegt hij in zijn cel zelfmoord. De autoriteiten vragen Eva haar man van landverraad te beschuldigen. Ze wil, moedig en onverzettelijk als ze is, haar man niet verraden en wordt naar het eiland Gili Otok verbannen. Ze wordt er – haar dochter blijft alleen achter – jarenlang gemarteld. Als Grossman met haar in contact komt, vraagt ze hem uitdrukkelijk en herhaaldelijk haar levensverhaal op te tekenen. Zo staan Eva en haar dochter Tiana, respectievelijk model voor de personages Vera en Nina in een met fictie aangevuld verhaal.
Alles wordt verteld door Gili, de kleindochter van Vera, die in de filmwereld actief is en met oog voor detail haar verleden in beeld brengt. Na haar negentigste verjaardag te hebben gevierd, reist Gili, gewapend met camera en notitieboek, met haar in gezelschap van Rafi en haar moeder Nina naar het strafkamp Goli Otok. Een eiland voor de kust van Kroatië waar ze drie jaar lang een gruwelijk bestaan leidde.
De lens is vooral op Vera gericht, maar ook de ontwrichte Nina speelt een belangrijke rol. Ze is voortdurend voor zichzelf op de vlucht, trekt naar New York waar ze sm-seks ondergaat en voelt zich door niemand begrepen. Haar gedrag is dan ook een bron van onafgebroken onrust tijdens de tocht van het hele gezelschap naar het eiland.
Hoewel ze meestal achter de camera staat, loopt ook Gili af en toe door het beeld.
‘Zes jaar zijn Meir en ik bij elkaar, en voor het eerst in mijn leven ben ik echt een stel geweest. Maar nu wil hij een kind. Al vrij lang wil hij dat. Met zijn gevoel voor tact is hij opgehouden erover te praten, maar het hangt de hele tijd tussen ons in, en ik kan het niet, ik ben niet in staat tot een kind. Niet in gezegende maar ook niet in vervloekte staat.’
‘Het leven speelt met mij’ is al bij al veel meer dan het verhaal van een hoogbejaarde en moedige vrouw. Grossman schetst hier op meesterlijke wijze het portret van vier zwaar gehavende mensen die op elkaar zijn aangewezen en met vallen en opstaan door liefde overeind blijven.
Een droefgeestig verhaal dat door de techniek van een waarheidsgetrouwe roadmovie en de vederlichte schrijfstijl van David Grossman vlot wegleest. Voor wanneer is de Nobelprijs voor deze schrijver van onder andere ‘Zie: liefde’ en ‘Komt een paard de kroeg binnen’?
