Maarten Asscher en de delicate evenwichtsoefening die vriendschap heet
Maarten Asscher, ‘De schaduw van een vriend’ 
Na ‘Een huis in Engeland’ is Maarten Asscher (1957) met ‘De schaduw van een vriend’ inmiddels aan zijn derde roman toe. Een zich langzaam ontwikkelend drama over een aloude vriendenclub die uiteen dreigt te vallen. Een filmisch boek geschreven in een strakke stijl.
Oppositie tegen de werkelijkheid
Romans met een politieke lading in de Nederlandse letteren zijn veeleer uitzondering dan regel. Een opmerkelijk verschijnsel. Temeer omdat een politieke insteek succes niet in de weg staat. Denken we bijvoorbeeld aan ‘Het diner’ van Herman Koch. Wat Asscher doet in zijn recente roman is van een totaal andere orde. Hij zoomt in op een vriendenclub waarvan de leden, na hun turbulente studentenjaren, elkaar niet uit het oog zijn verloren. Het gaat om vijf mannen: een advocaat, een academicus, een diplomaat, een bedrijfsleider en een politicus.
Duidelijk mannen uit de bovenlaag van de Nederlandse samenleving die hun ‘old boys network’ in stand proberen te houden. Elke samenkomst grijpen ze dan ook aan om elkaar te loven in allerminst grensverleggende gesprekken. Ze denken met z’n allen nagenoeg hetzelfde. Hoe goed ze wonen, hoe succesvol ze zijn, dat ze geen financiële zorgen hebben, enzovoort. De enige die uit het rijtje springt is Xavier Wiegers, een uiterst rechts politicus.
Zou het kunnen dat voor zijn personage Geert Wilders en Thierry Baudet model hebben gestaan? Hij is zonder meer een politicus met uitgesproken ideeën. Als student was hij al goed van de tongriem gesneden en stak hij zijn ambities niet onder stoelen of banken. In de ogen van zijn vrienden is hij intelligent en welbespraakt.
‘Dat boze opstoken van het publiek via de media lijkt voor hem steeds meer een doel op zichzelf. Hij voert eigenlijk permanent oppositie tegen de werkelijkheid. Het is een geweldig opvallende manier om politiek te bedrijven, ja, maar concreet bereikt hij er niet zoveel mee.’
Een hechte vriendenclub
Niet alle media nemen zomaar klakkeloos over wat hij verkondigt. Krijgt hij in het tv-programma Hofstad een weinig kritische interviewer tegenover zich, dan is er een zekere Kyra van Egmond die Wiegers en zijn abject gedachtegoed wil ontmaskeren. Om een stevig dossier tegen hem aan te leggen heeft de jonge journaliste zich voorgenomen bij zijn vriendenclub Honey Ball langs te gaan. Schiet haar onderzoek aanvankelijk niet zo best op dan zorgen enkele omstandigheden ervoor dat hierin verandering komt.
Er is haar kennismaking met Hugo, zoon van Edgar van Lynden een jurist en sleutelfiguur binnen de vriendenclub, voor. Hugo heeft uiteindelijk beslist niet in de voetsporen van zijn vader te treden, maar als klarinettist zijn kostje te verdienen. Het toeval is haar nog gunstiger gezind als ze in een chic restaurant, waar ze als serveerster een bijbaantje heeft, oog in oog kom te staan met Xavier Wiegers.
Hij viert er met zijn vrienden het negende lustrum van Honey Ball. Voor de journaliste een gouden kans om met haar telefoon, die ze in een pot met ficus verbergt, alle gesprekken op te nemen. Hij wordt na afloop van het feest helaas gestolen. Van explosief materiaal is geen sprake en wie als lezer hoopt op een spectaculaire ontknoping is eraan voor de moeite.
Een voortdurend uitwisselen van ideeën
Daar is het Asscher overigens niet om te doen. Dit is een vakkundig opgebouwd verhaal dat vanuit het perspectief van vijf personages wordt verteld. Stuk voor stuk heren van stand, die wars van hun afkomst, het goed met elkaar kunnen vinden. Wat ze vanuit hun verschillende achtergronden doen is voortdurend ideeën uitwisselen en in een beschaafde omgangstaal met elkaar discussiëren. Hiervoor maakt de auteur onder andere handig gebruik van een academicus (Philip).
De man bestudeert Soemerische kleitabletten en geeft politicus Wiegers geregeld lik op stuk. Idem met Ferdinand, een diplomaat die om de haverklap met een citaat van Montaigne komt aandraven. Het leidt ertoe dat Asscher geen sloganeske taal hanteert of het van spectaculaire ontwikkelingen moet hebben. Het maakt er zijn visie op vriendschap niet minder helder op. Het tegendeel is waar. Als de extreemrechtse politicus geen tegenspraak duldt en er heilig van overtuigd is dat zijn vrienden niet loyaal zijn, dan rest hem niets anders dan zijn vrienden vaarwel te zeggen.
‘De schaduw van een vriend’ is een in sprankelend Nederlands geschreven roman waarin politiek, wetenschappelijk, juridisch en literair gedachtegoed opborrelt.
