‘The social dilemma’ legt de vinger op de zere plek
‘The social dilemma’ (2020) 
We hebben het allemaal wel al eens horen waaien. Sociale media zijn slecht voor ons, het gaat de bedrijven erachter enkel om de big data, ze manipuleren zelfs verkiezingen, enzovoort. Maar hoe dat dan in zijn werk gaat, is niet altijd even duidelijk. En we kennen maar weinig mensen die hun accounts ook effectief verwijderen. ‘The social dilemma’ probeert ons uit te leggen hoe de vork precies in de steel zit en te overtuigen om die telefoon misschien toch iets vaker aan de kant te leggen.
‘Er zijn slechts twee industrieën die hun klanten “gebruikers” noemen: drugs en software’
‘The social dilemma’ is grotendeels, maar niet helemaal, een documentaire. Ze toont voornamelijk talking heads, maar gebruikt ook fictieve geacteerde intermezzo’s. Aan het woord zijn verschillende voormalige engineers, oprichters en andere tech boys van socialemedianetwerken die we allemaal erg goed kennen: Facebook, Instagram, WhatsApp en ga zo maar door. Verwacht je echter niet aan een verkooppraatje of hippe presentatie in de stijl van Steve Jobs. Deze mannen – want, jawel, het zijn zo goed als allemaal mannen; Silicon Valley is niet bepaald een rolmodel qua genderquota – willen ons de keerzijde van de medaille leren kennen.
‘Er zijn slechts twee industrieën die hun klanten “gebruikers” noemen: drugs en software.’ Die quote verschijnt ergens halverwege de film. Sociale media zijn er inderdaad in geslaagd om ons hopeloos verslaafd te krijgen en ons zelfbeeld te laten afhangen van het aantal likes dat we krijgen. Echt pijnlijk wordt het dan ook wanneer grafieken worden getoond van de depressie- en zelfmoordcijfers van (voornamelijk prille) tieners sinds de opkomst van sociale media. Geen keiharde wetenschap, maar toch iets om bij stil te staan.
Eenmaal verslaafd, blijven we met zijn allen terugkeren naar onze geliefde platformen. En zo geven we steeds meer informatie over onszelf prijs. Niet enkel het aantal clicks of likes, zelfs het aantal seconden dat we naar een bericht kijken wordt gemonitord. Op den duur kent de supercomputer aan de andere kant van het scherm ons beter dan we onszelf kennen. Die informatie wordt dan aan de hoogste bieder verkocht. Bedrijven voor reclamedoeleinden, maar ook politieke partijen. Die kunnen dan op hun beurt gerichte, mogelijk valse informatie op ons afvuren met de bedoeling ons nog meer in hun richting te duwen. Mensen met andere voorkeuren krijgen compleet andere info. Polarisatie in actie. Levert wel razend spannende verkiezingen op.
Inhoudelijk is de documentaire dus zeer interessant. Over de vorm kan men discussiëren. Zoals eerder vermeld, krijgen we tussen de interviews korte fictieve stukjes te zien. Een gezin waarin de kinderen worstelen met hun socialemediagebruik of een soort controlekamer van waaruit een verslaafde tiener gestuurd wordt. Zeker in het eerste deel van de film komt dit nogal hinderlijk en knullig over. Gaandeweg hadden we er minder last van, en het is geen slechte poging om wat met het klassieke format van de documentaire te spelen.
Gaan we na het zien van deze documentaire met zijn allen in paniek onze smartphone kapot gooien? Waarschijnlijk niet, maar hopelijk gaan we iets bewuster om met de informatie die we delen en – misschien nog belangrijker – die we binnenkrijgen. En dan nu snel deze recensie delen op sociale media en hopen op veel likes.
