Karen Joy Fowler schrijft een bedrieglijke roman over zussenliefde en rivaliteit
Karen Joy Fowler, ‘Totaal door het dolle heen’ 
‘Laat het begin maar weg en begin in het midden’. De kleine Rosemary Cooke, onverbeterlijke spraakwaterval, neemt die les van haar papa ter harte. Zo sterk dat ze ook als zwijgzame veertiger haar levensverhaal in het midden begint te vertellen.
Californië, 1996. Rosemary is tweeëntwintig en botst in de cafetaria van de universiteit op Harlow, die er met haar theatrale bordengegooi voor zorgt dat beide dames in de cel belanden. Voor het eerst sinds de verdwijning van haar zusje Fern voelt Rosemary opnieuw een connectie met een andere ziel. Een prille vriendschap ontstaat, die goed is voor een eerste rondje herinneringen ophalen.
Ons selectieve geheugen
We keren terug naar de zomer van 1979. De kleine Rosemary wordt onverwachts uit logeren gestuurd naar haar grootouders, in de overtuiging dat haar ouders haar niet langer in huis willen hebben. Als ze eindelijk wordt opgehaald en naar een nieuw huis wordt gebracht, dringt de waarheid tot haar door: ‘ik kon maar drie slaapkamers vinden. Een voor mijn broer. Een voor mijn ouders. En een voor mij. Ze hadden me dus niet weggedaan. Ze hadden iemand anders weggedaan.’ Fern is verdwenen en haar naam wordt angstvallig vermeden in het gezin dat versplinterd achterblijft.
Over de doctorandi die in datzelfde huis wonen en het experiment waarvan de zusjes deel uitmaken, krijgen we pas later informatie. Rosemary blijkt een slinkse vertelster, die voortdurend de interpretatie bijstuurt. Ze spreekt de lezer aan, houdt bewust informatie achter (uit liefde, zegt ze) en verontschuldigt zich daar enkele pagina’s later uitgebreid voor.
Ons feilbare geheugen
Maar Rosemary misleidt de lezer ook onbewust. Haar herinneringen blijken namelijk niet altijd overeen te stemmen met de versie die haar broer Lowell geeft. De feilbaarheid van het geheugen komt als thema dan ook steeds prominenter naar voor; een gelegenheid die Karen Joy Fowler knap aangrijpt om cognitieve theorieën van denkers als Freud en Piaget in haar roman binnen te smokkelen.
Maar bovenal is ‘Totaal door het dolle heen’ een roman over eenzaamheid. En over opgroeien met een gemis, met schuldgevoelens. Rosemary vergelijkt het met tweelingen die van elkaar gescheiden worden, waarbij ‘de achtergeblevenen zichzelf niet zozeer omschrijven als eenlingen, maar meer als het verminkte restant van iets wat ooit heel was.’
De verteltechniek en de voortdurende sprongen tussen heden en verleden geven het boek een ietwat artificieel tintje, dat ruimschoots gecompenseerd wordt door de authentieke emoties van Rosemary en haar gezin. ‘Totaal door het dolle heen’ is een intelligente en verrassende roman, die laat zien hoe de keuzes die anderen voor ons maken levensbepalend zijn.
