Dautzenberg combineert Lynch en Mondriaan in gewaagde roman ‘Aslast’
A.H.J. Dautzenberg, ‘Aslast’ 
Recent merkte schrijfster Gaea Schoeters op dat lezers anno 2020 wensen dat de lijn tussen fictie en realiteit flinterdun is. Een roman moet ‘echt gebeurd’ zijn, uitzonderingen op de regel worden bestraft met lage verkoopcijfers.
A.H.J. Dautzenberg (1967) heeft altijd een uiterst flexibele band gehad met het begrip ‘echt gebeurd’. Zijn romandebuut ‘Samaritaan’ (2011) bracht de nodige controverse met zich mee. Want viel het hoofdpersonage nu werkelijk samen met Dautzenberg? En had hij nu effectief zijn nier afgestaan?
De jaren daarna bouwde hij een oeuvre uit dat uniek is in de Lage Landen. ‘Extra tijd’ (2012) kan als requiemroman probleemloos naast Tom Lanoyes ‘Sprakeloos’ staan. Verhalenbundels als ‘Vogels met zwarte poten kun je niet vreten’ (2010) of ‘En dan komen de foto’s’ (2013) combineren absurdisme met een stijl die even effectief is als een pas gewet mes. ‘Ik bestaat uit twee letters’ (2018) was een recent hoogtepunt in de roemruchte reeks Privé-domein. Tegelijkertijd vormde het een voorlopig eindpunt. Het (al dan niet) biografische gehalte was immers volstrekt afwezig in ‘Geestman’ (2019). Een boek dat nog het meest weg had van een Escher-tekening in romanvorm.
‘Aslast’ gaat nog verder. Het is een roman, maar not as we know it. De basishandeling is samen te vatten in één zin: P. bevindt zich op een trein. Waar bevindt die trein zich? Ergens tussen leven en dood? Dautzenberg laat het in het midden. Zijn taal bevindt zich in hetzelfde schemergebied: is dit proza dan wel poëzie?
Een kudde koeien staat verdwaasd achter een met schrikdraad versterkte afrastering. Het wit van de vacht is nog niet helemaal wakker geworden
Het verhaal speelt zich af in een gering aantal bladzijden. De daaropvolgende hoofdstukken lijken identieke kopieën van het oerverhaal. Maar toch vinden er verschuivingen plaats: zinnen, leestekens, ritme. Gaandeweg gaan kleurschakeringen een steeds belangrijker rol spelen.
Misschien moeten we Piet Mondriaan en David Lynch als referentiepunten aanstippen om dit merkwaardige letterenvehikel te duiden. Mondriaan omdat zijn doeken zinderen van de spanning tussen strenge vorm en lichtvoetige kleuren. Lynch omdat zijn films een beroep doen op het soort verbeelding waarvan we vergeten waren dat we ze überhaupt bezaten. ‘Aslast’ is een soortgelijke ontregelende leeservaring.
Wie wenst dat romans ‘net echt’ zijn, zal een punthoofd krijgen van Dautzenbergs laatste. Lezers die bereid zijn de grenzen van hun leeshorizonten op te zoeken, krijgen met ‘Aslast’ een mooie kluif in handen.
