Fictie wint bij Grunbergs moeder-zoonroman
Arnon Grunberg, ‘Moedervlekken’ 
Er werd lange tijd uitgekeken naar Grunbergs visie op de moeder-zoonroman. ‘Sprakeloos’ (Tom Lanoye), ‘Gestameld liedboek’ (Erwin Mortier) of ‘Ik kom terug’ (Adriaan van Dis): de afgelopen jaren verschenen nogal wat Nederlandstalige romans waarin confrontaties werden aangegaan met stervende moeders. Deze roman is evenwel uit ander hout gesneden: fictie wint het hier van eventuele realiteit. Wie denkt dat Grunberg hier een voldragen moederportret serveert, tast mis.
‘Moedervlekken’ is het relaas van psychiater Otto ‘Oscar’ Kadoke die zich geconfronteerd ziet met een hulpbehoevende moeder. Na een incident met de Nepalese verzorgster wordt hij teruggeworpen op zichzelf: de verzorging dient hij alleen te organiseren. Als alternatieve geneeswijze haalt hij Michette – een suïcidale jonge vrouw – in huis als hulp. Moeders huis wordt een privékliniek, waar experimentele therapie beoefend wordt.
Kadoke is een personage dat op het eerste zicht thuishoort in het rijtje Jörgen Hofmeester (‘Tirza’) of Christian Beck (‘De asielzoeker’): mannen die zichzelf wegcijferen en kapot relativeren, maar met inzicht over de radertjes die de maatschappij doen draaien. Gevraagd naar de functie van zijn beroep, antwoordt hij: ‘We doen het lijden niet verdwijnen, wij zijn de smeerolie van de maatschappij … De mens is industriëler dan hij denkt. Hij vergelijkt zich graag met een computer, maar hij is toch eigenlijk veel meer een stoomlocomotief.’ Toch is er een verschil: Kadoke zinkt niet weg in defaitisme zoals Beck of Hofmeester. Hij handelt, al is het op een volstrekt onconventionele manier.
Waar de jongere Grunberg in pakweg ‘De mensheid zij geprezen’ de lezer bestookte met een spervuur van aforismen, is hij ondertussen zuiniger geworden met het debiteren van wisecracks. De jonge Faust van de Nederlandse letteren is veranderd in een pienter formulerende seismograaf. Wat onveranderd bleef, is zijn talent om sentimentele gemeenplaatsen te ondermijnen met ontregelende beeldspraak. ‘Ik hou van jou’ wordt bij hem ‘Als jij bleekwater was zou ik je helemaal opdrinken.’ Een kwestie van perspectief, zeg maar.
Net als ‘Huid en haar’ een representatieve voorstelling gaf over de wisselwerking tussen individu en economie, werpt deze roman een naar ons gevoel accurate blik op het functioneren van psychiatrie. Satire maakte bij Grunberg gaandeweg plaats voor een gedegen journalistieke benadering van zijn onderwerpen.
De vergelijking met Willem Frederik Hermans is ondertussen een gepasseerd station. Hermans slaagde er nooit in om empathie aan de dag te leggen voor zijn personages, Grunberg wel.
