Idema brengt intelligent en spannend sociaal-politiek spel
Emke Idema, ‘RULE™‘ 
Stel je zit op een avond alleen thuis en er wordt aangebeld. Er staat een vreemde man voor je deur en hij vraagt of hij bij jou naar de wc mag. Laat je hem binnen? En wat als het een zwarte man is die Kithoumba heet? En zou je je vrienden in nood onderdak bieden? Ook als dat maanden duurt en zij de huisregels voor je gaan bepalen? Het is nog maar het begin van een reeks dilemma’s rondom gastvrijheid die het publiek vanavond op zich afgevuurd krijgt. Bij dit theatrale experiment is het publiek geen toeschouwer, maar vormen zij de actieve ‘deelnemers van RULE’ en moeten ze ethisch getinte vragen beantwoorden. Dit doen ze door plaats te nemen op de verhogingen op de speelvloer. Ieder ‘eiland’ staat steeds voor een keuze.
De voice-over die ons de regels van RULE uitlegt, maakt duidelijk dat passiviteit, afzijdigheid of twijfel zullen worden afgestraft. Niet antwoorden is geen optie. Wie geen keuze maakt, wordt gediskwalificeerd en ligt uit het spel. Overige spelelementen: de bedenktijd is kort, de informatie onvolledig en de eilandjes soms te klein om iedere speler te herbergen. En oh ja, de meerderheid bepaalt uiteindelijk het morele beleid van de groep, de minderheid valt af.
Gedurende het ‘spel’ worden de vragen politieker en nijpender. Moeten we ons in de eerste ronde uitlaten over onze gastvrijheid naar willekeurige vreemden en vrienden, in de erop volgende vragen moeten we ons als IND-medewerker uitspreken over het lot van een vluchteling. Veel tijd hebben we niet en dus kiezen we maar. Op gevoel? Op verstand? Op basis van de beginselverklaring die we bij aanvang van RULE democratisch opstelden – waarin we betoogden ‘open te staan voor het onbekende’ en ons ‘flexibel op te stellen’? Bij sommigen slaat de twijfel toe, terwijl bij anderen juist de stelligheid verhevigt. Deelnemers kijken elkaar vragend aan en dralen wat rond tussen de eilandjes of klampen zich in innige verstrengeling aan elkaar vast om maar op het eilandje van hun keuze te kunnen blijven balanceren.
Emke Idema maakte met RULE een intelligent en spannend sociaal-politiek spel. Ze weet niet alleen de deelnemers op interessante wijze te onderwerpen aan het spanningsveld tussen hun ethische principes en de praktische toepassing ervan. Ook weet ze met eenvoudige maar weldoordachte spelelementen verschillende lagen aan te brengen in de groepsdynamiek en het besluitvormingsproces. De setting van een transparante democratie (mensen zien elkaars keuzes), het wedstrijdelement (de minderheid valt af) en zelfs de omvang van de eilandjes (beproeving van sociale norm voor fysieke nabijheid) zijn van invloed op het keuzegedrag. De vraag is: antwoord je idealistisch, conformistisch, strategisch of pragmatisch? Of telt toch simpelweg het onderbuikgevoel?
Achteraf blijkt dat Idema met RULE meer ruimte heeft willen laten voor opstand vanuit de deelnemers en de mogelijkheid om de spelregels aan te passen. Maar vanavond heeft – op wat geroezemoes bij de gediskwalificeerde minderheid na – niemand zich fundamenteel geroerd. Vermoedelijk hebben de fictieve setting, de ongeschreven theaterregels en het ontbreken van daadwerkelijke consequenties van de keuzes daar wat mee te maken.
Toch zou het interessant zijn om te zien wat er gebeurt als de deelnemers van RULE nog net iets verder over de behaaglijkheidsgrens worden getrokken. Al is het maar om te ontdekken waar massagedrag overgaat in muiterij. Hoe dan ook, RULE is een oerspannend spel dat het waard is door iedereen gespeeld te worden!
Gezien op 28/03/2014 op Festival Cement in Den Bosch.
