De verzoening van Oost en West: Griekse engel Konstantia Gourzi wijst de weg
Konstantia Gourzi, ‘Anájikon’ 
Het tijdperk van de vrouwelijke dirigenten lijkt stilaan voorgoed aangebroken. Na Marin Alsop lijkt de jonge Mirga Gražinytė-Tyla nu ook de stap richting internationale allure gezet te hebben, evenals Barbara Hannigan, wiens kansen als dirigent evenwel aan haar carrière als sopraan te wijten zijn. Ook vrouwelijke componisten treden – eindelijk! – meer en meer voor het voetlicht. In eigen land maakt Annelies Van Parys al een aantal jaar het mooie weer, maar sinds Caroline Shaw in 2013 de Pulitzer Prize for Music in de wacht sleepte, vinden meer en meer van haar vrouwelijke collega’s hun weg naar de podia wereldwijd. Zo ook Konstantia Gourzi, die met haar unieke mix van Westerse klassieke muziek en Oosters of Midden-Oosters geïnspireerde folklore ondertussen een tweede album voor ECM mocht inblikken.
Absolute autonomie
Hoewel Gourzi volgend jaar haar zestigste verjaardag viert, doet haar oeuvre aan als een nieuwe verschijnsel binnen de Europese klassieke muziek. Intrigerend is dat ‘Anájikon’, anders dan haar vorige album voor hetzelfde label, werk bevat voor drie verschillende bezettingen. Thematisch construeert Gourzi de drie opusnummers rondom ‘engelen’, waarbij de partituren op hun beurt verwant zijn aan sculpturen van beeldend kunstenaar Alexander Polzin. Toch sluit de componiste zich nooit op in een te strikte verklanking van ideeën die haar door anderen worden aangereikt. Haar oeuvre is absoluut autonoom, en zelfs binnen haar composities streeft ze naar een verregaande onafhankelijk, wat bijvoorbeeld betekent dat de afzonderlijke delen van haar derde strijkkwartet los van elkaar zouden opgevoerd mogen worden.
Middelvinger?
Is het een middelvinger naar de geijkte patronen van de klassieke muziek? Nee, Gourzi heeft geen doelbewuste revolte voor ogen. Wel zoekt ze een dialoog op met minder rigide wetmatigheden via Oosterse invloeden, die niet alleen een onmiddellijk behapbaar klankbeeld opleveren, maar ook ongekunsteld aandoen, vrij van de worsteling die vele hedendaagse componisten lijken te ervaren, alsof ze krampachtig ‘iets van betekenis’ moeten zien te doen in het aanschijn van de traditie. Daar trekt Gourzi zich nauwelijks wat van aan: in wat een ‘Hommage à Mozart’ is, schemert de Weense grootmeester door als leidend lyricus, meer als idee dan concreet herkenbaar. Net de artistieke moed om de geëffende paden te verlaten, maakt haar tot een aantrekkelijk exempel voor melomanen die niet weten waar te beginnen met ‘hedendaags klassiek’ – een genreaanduiding die overal en nergens op duidt.
Visitekaartje
Het meest fascinerende werk op dit album is ‘Ny-él, Two Angels in the White Garden’. Opgedragen aan Claudio Abbado en Pierre Boulez is het een eerbetoon, zij het net als in haar hommage voor Mozart geheel eigengereid. Ze maximaliseert het orkestrale palet, zonder in expressionistische extremen te vervallen. Het Lucerne Academy Orchestra lijkt haast gemaakt voor wat een mix is van atmosferische en tegelijk meditatieve muziek, op mensenmaat en toch geënt op het transcendente. Een fascinerend visitekaartje van een nog altijd te onbekende naam in de klassieke muziekwereld.
