Monsters is monsterlijk goed
Barry Windsor-Smith; Monsters
Voor het in Amerika gebruikelijk was om comicstalent in de UK te gaan zoeken (Alan Moore, Mark Millar, Neil Gaiman, …), stond er in 1968 al een Britse jongeman aan de deur van Marvel te kloppen. Vers van de kunstschool wist Barry Windsor-Smith te imponeren met zijn versie van ‘Conan the Barbarian‘. Hijzelf zegt over zijn beginjaren dat hij teveel zijn idool Jack Kirby trachtte te imiteren, maar al snel komt hij tot zijn eigen, hyperrealistische stijl die de monden deed openvallen. Maar hij was meer dan gewoon een uitvoerend tekenaar. Veel van zijn werk schreef hij zelf, alhoewel hij daar bijna nooit credits voor kreeg. Het was gebruikelijk bij Marvel dat schrijvers een korte plot gaven en dat tekenaars maar hun plan moesten trekken. Geen probleem voor Barry, maar het is het begin van een gebrouilleerde relatie met uitgevers en hoofdredacteurs, zeker wanneer hijzelf meer eigen projecten wil opzetten.
Eén van die projecten begon 35 jaar geleden al vorm te krijgen en is nu pas in boekvorm te krijgen. Monsters is dus een product van een lange lijdensweg langs uitgevers om dit van de grond te krijgen. Ondertussen blijft de eigenzinnige auteur ook andere projecten doen om brood op de plank te krijgen. Hoe langer hoe meer raakt hij overtuigd van zijn eigen project en begint hij er ook meer tijd in te steken, zodat we gelukkig nu dit vuistdik stripverhaal in handen kunnen houden.
Heen en weer in de tijd
Het verhaal begint in 1949 wanneer een moeder haar zoon tracht te beschermen tegen een grote, monsterlijke man. Even later zitten we in 1964 en wil een jongeman zich inschrijven voor het leger. De betreffende sergeant merkt dat hij geen familiale banden heeft en beseft dat hij de uitgelezen kandidaat is voor een geheim project: Promotheus. De jongen wordt al snel uit zijn handen genomen, maar dan krijgt hij gewetenswroeging. Wat gaat er met die jongen gebeuren? Zijn de schokkende dingen die ze zeggen over het project waar? En waarom voorvoelt hij dat er iets mis is?
“En geloof me, sergeant, hoe briljant hun wetenschappelijke ontdekkingen ook waren, als het Derde Rijk een manier had gevonden om de ideale supermens te creëren – de ultieme krijger – nou, dan kan ik u verzekeren dat de wereld er vast en zeker van op de hoogte zou zijn.”
Vanaf de eerste bladzijden wordt je brutaal in het verhaal meegesleurd. Het is zoals een openingsscène in een film die je wakker moet schudden. Wat volgt is echter langzaam opgebouwde spanning die je op het puntje van je stoel houdt. Doorheen het hele boek voel je de dreiging van een fatale afloop. Niet alleen voor het hoofdpersonage, maar elk personage lijkt wel zijn ondergang tegemoet te gaan. Het voortdurend switchen tussen verschillende tijdperken kan soms verwarrend overkomen. Langs de andere kant helpt dit om de mysterieuze sfeer op te bouwen van het raadsel dat als een soort puzzel moet ontcijferd worden. Alle wegen leiden immers naar de eindplot waar tenslotte alle puzzelstukjes op hun plaats vallen.
Monsters is meervoud
Waar Windsor-Smith in uitblinkt, is in het neerzetten van zijn personages. Hij is overduidelijk een prima observator van de wereld om hem en de mensen die hem bevolken, maar het is indrukwekkend hoe het met een paar gezichtsuitdrukkingen en een paar dialogen, zijn karakters tot leven kan wekken. Alhoewel het volledige stripalbum zwart-wit is, kan je dat van de personages helemaal niet zeggen. Het hele boek is een zoektocht naar wat mensen drijft, en vooral, naar de duistere kant ervan. Monsters is meervoud en het gaat dus niet enkel en alleen over de misvormde reus op de cover, maar ook over alle mensen die verantwoordelijk zijn voor zijn toestand. Hoe ver kunnen mensen gaan in hun ambitie zonder hun menselijkheid te verliezen? Of, als je gewoon onmenselijke orders uitvoert, ben je dan ook een monster? Kan je ook een monster zijn als je dingen op hun beloop laat? Allemaal vragen die de auteur de lezer voor de voeten werpt, zonder er ook altijd een antwoord op te geven.
Nostalgie naar midden vorige eeuw
Buiten een begenadigd verteller, is de 72-jarige auteur ook een fantastische tekenaar, wat zeker in dit zwart-wit werk opvalt. Hij is een meester van wat ze cross-hatching noemen, de fijne kunst van het arceren. Dit gecombineerd met het fijne gevoel voor schaduw en licht, resulteert in adembenemende pagina’s. Veel van zijn platen zijn erg druk doordat ze medium close-ups geven van de figuren. De camera zit als het ware op de huid van de karakters, wat ook helpt bij de beklemmende sfeer die het hele album wordt volgehouden. Maar soms zoomt de tekenaar ook uit, waardoor we emoties krijgen van eenzaamheid, hulpeloosheid of machteloosheid. Als hij op zeker moment het monster laat zien op de vlucht in de sneeuw, dan roept dat nostalgische herinneringen op aan dat andere iconische monster, Frankenstein (de film van 1931). Ook dit monster op de vlucht voor de woedende dorpsbevolking, was vooral meer onbegrepen dan een echt monster. Het is diezelfde, mooie zwart-wit sfeer van schoonheid van beelden met een onderhuidse spanning van komende horror die Barry Windsor-Smith weet op te roepen met louter tekeningen. Ook mogen we blij zijn dat horror nog eens een prominente plaats krijgt in een stripverhaal. In het begin van de jaren 50 was het een populair genre waarbij artiesten het beste van hun kunnen lieten zien tot de censuur van de Comics Code in 1954 dit onderwerp in de ban sloeg. Een heropleving zou welkom zijn, maar hopelijk moeten we dan geen 35 jaar wachten of het volgende kunstwerk.
Qua kwaliteit-prijs onklopbaar
Met 65 euro is er natuurlijk wel een deftig prijskaartje verbonden aan dit album, maar vergeet niet wat je hiervoor in ruil krijgt. Uitgeverij Sherpa heeft een prachtige uitgave gemaakt op groot formaat en luxe-papier. Ook de vertaling van Mat Schifferstein is uitstekend en de lettering van de brieven in het boek werd ook met de hand gedaan. Het verhaal zelf is 360 pagina’s, dat zijn bijna negen reguliere strips. En vooral, en dit is het belangrijkste, je kan hem elk jaar opnieuw lezen en weer iets nieuws ontdekken. Want hoe mooi hij ook in de kast staat, het is belangrijk dat hij er ook regelmatig weer uit komt. Of leg hem onder je bed, want daar horen de monsters thuis.
