Paul Demets: lang geen aarzelend dichter meer
Paul Demets, ‘De bijendans’ 
‘De bijendans’ is niet zomaar een zoveelste verzameling gedichten van Paul Demets (1966), een van de meest integere dichters van de Lage Landen. Wat hij in deze bundel serveert is het resultaat van een jarenlang werken in stilte. Poëzie van een uitzonderlijk hoog gehalte.
Niet voor niets heeft hij zijn nieuwe bundel opgedragen aan alle werksters in de samenleving. Dit uitgerekend in een tijd waarin extreme ideeën meer dan ooit aan de orde van de dag zijn. Of zoals op de achterflap van ‘De bijendans’ te lezen staat dat links zichzelf kwijt is en het soms met rechtse standpunten probeert zichzelf terug te vinden.
We zitten inderdaad met z’n allen in een impasse, zijn de weg kwijt en dreigen te verdwijnen. Tegen een dergelijke achtergrond laat Demets het gebrom van hybride wezens – ze houden het midden tussen mens en insect – horen. Ze zijn zoveel meer dan louter bijen. Ze staan voor stemmen die zich afvragen waar het met ons allen heen moet. Of er al dan niet een alternatief is wat de toekomst betreft. Wat hij met zijn verzen finaal bedoelt is dat mens en natuur in harmonie met elkaar moeten leven. Een thema dat hem overigens niet vreemd is en al in vroegere bundels van zijn hand aan bod kwam.
Hij was ooit een aarzelend dichter
Er bestaat geen twijfel over dat hij over de compositie van dit werk grondig heeft nagedacht. Dichten is immers veel meer dan een grotendeels intuïtief en associatief gebeuren. Taal is voor Demets een soort denkbeeldig atelier – misschien wel een laboratorium – waarin hij zich geregeld terugtrekt tot die ene versregel er uiteindelijk staat. Wie zich overigens aan het hoogste genre in de literatuur waagt, weet best hoe weerbarstig taal kan zijn.
Dat hoeft geen enkeling hem uit te leggen. Hij is dan ook een aarzelend dichter. Na jarenlang gedichten over het werk van Roger Raveel en Léon Spilliaert in een lade te hebben opgetast, durft hij pas de jongste jaren volop voor het voetlicht te treden. En hoe wist hij de poëzieliefhebber te verbazen met ‘De klaverknoop’ (2018) en ‘De hazenklager (2020). Twee bundels waarin hij op sublieme wijze zijn allesbehalve eenduidige boodschap de wereld instuurt.
Honinggraten om verzen in onder te brengen
Dat is met ‘De bijendans’, waarover hij vooraf grondig heeft nagedacht, eveneens het geval. Zo bedient hij zich van zes honinggraten om er zijn verzen veilig in onder te brengen. Op die manier gidst hij ons door een wereld waarin bijenkorven amper verschillen van de bubbels waarin we ons hebben teruggetrokken. Hoe vlijtig we ook werken – we staan in dienst van die ene koningin – en waartoe dient het allemaal?
‘We zijn laag volk, bouwen huizen met dozen/ en stapelen ons Babel. Daarvoor dienen wij/ gestraft. Ons wordt het zwijgen opgelegd.’
Wat hij ook schrijft, waarover hij zich ook bezint, telkens weer roept hij associaties op met dit wankele tijdsgewricht. Lees er de cyclus ‘Hongerzwerm’ op na en je constateert dat Demets hier alle ambigue registers van de taal opentrekt. De mens die op zoek is naar zijn identiteit in een wereld die hij naar zijn hand probeert te zetten. Met alle fatale gevolgen van dien.
De gordijnen dicht, als handen voor de mond geslagen.
We wonen in een huis dat op water drijft. We mompelen
en kauwen. Moeder, tantes, zussen, gingen elk hun weg.
Jullie taal bleef binnensmonds en verpopte
zich aan tafel tot vanzelfsprekendheden.
Ze zijn uitgevlogen. De stroom graait alles mee.
Wij bepaalden het klimaat, rooiden de wilgen,
bouwden alles vol in het retentiegebied.
Zijn zij er nog? De wolken barsten. Over alles
bloedt het. Over alles hangen hun zwarte rokken.
‘De bijendans’ is een unieke verzameling gedichten van een dichter die koortsachtig blijft zoeken naar de laatste restanten stuifmeel of nectar. Ook al valt het werkwoord bloeden af en toe in de bundel niet alles is definitief verloren. Dit is Demets op zijn best. Vandaar dat zijn gedichten het verdienen om uiterst langzaam te worden gelezen.
