Waarom werd Mulisch door zijn moeder verlaten? De brieven van Alice Schwarz
Alice Schwarz, ‘Zo’n genie ben je nu ook weer niet’ 
Harry Mulisch (1927-2010) laat zijn ex-uitgever Robert Ammerlaan (1944) kennelijk niet los. Na eerdere publicaties over de schrijver van ‘De aanslag’ en ‘De ontdekking van de hemel’ pakt hij nu uit met ‘Zo’n genie ben je nu ook weer niet’. Een brievenboek van zijn ouders met de nadruk op de correspondentie van Alice Schwarz, zijn moeder.
Bewust van zijn uitheemse afstamming heeft Harry Mulisch zich nooit een typische Nederlander gevoeld. Hierover getuigt hij openlijk in ‘Voer voor psychologen’ (1960), een van zijn eerste autobiografische werken. Zijn etnische onzuiverheid viel volgens hem vooral te verklaren vanuit de diverse talen die hij van kindsbeen af van zijn ouders had meegekregen.
‘Mijn moeders joodse familie stamde uit Frankfurt. Op school sprak zij nederlands, waar mijn nederlands uiteindelijk vandaan komt, met haar gouvernante frans en met haar ouders duits.’
Het is vanuit een dergelijke context dat Ammerlaan aan de hand van honderden brieven de levensgeschiedenis van de auteur chronologisch reconstrueert. In 1925 trouwt een zekere Kurt Mulisch, officier in het Oostenrijkse leger, met een uit Antwerpen afkomstige piepjonge Alice Schwarz, dochter van een bankier.
Naar de Verenigde Staten emigreren
Het jonge koppel vestigt zich in Haarlem waar twee jaar later hun zoon Harry wordt geboren. Aan zijn onbezorgde kindertijd komt op zijn tiende abrupt een einde als zijn moeder hem verlaat. Blijkt dat zijn vader er enkele maîtressen op nahield, maar ook zijn moeder nam het niet zo nauw met echtelijke trouw. In het najaar van 1937 wordt het huwelijk dan ook voor de rechtbank ontbonden.
Alice Schwarz verhuist naar Amsterdam, weet tijdens de Tweede Wereldoorlog aan deportatie te ontsnappen en emigreert in 1951 naar de Verenigde Staten. Al die tijd blijft ze tot op hoge leeftijd via brieven in contact met haar enige zoon.
Nog maar net aangekomen in Amerika stuurt ze hem al een brief:
‘Vlak tegenover mij zijn de wolkenkrabbers van Wall Street. Het is een fantastisch gezicht. Net een droom, zo onwezenlijk.’
Alice bleef haar zoon Harry volgen
De hele briefwisseling – van 1951 tot 1986 – is van de hand van een vrouw die haar verleden niet verloochent. Zo vraagt ze zich af of haar jonge zoon het hoofd financieel boven water kan houden en hoe het op latere leeftijd met haar ex-man is gesteld. Bovendien wil ze nauwlettend geïnformeerd worden hoe het hem literair vergaat en of hij al die interviews, met steeds dezelfde vragen, niet moe is.
Behalve haar talrijke missives bevat het boek ook enkele brieven van Kurt Mulisch aan Alice en vice versa, heel wat nooit eerder gepubliceerde aantekeningen en dagboeknotities van de auteur, plus een uitgebreide collectie foto’s.
‘Zo’n genie ben je nu ook weer niet’ werpt een helder licht op de mens achter de schrijver Harry Mulisch. Het is tevens een schrijnend portret van twee mensen die door de oorlog beschadigd uit een diep dal proberen te klimmen.
