Leert Alain de Botton de moderne lezer overleven?
Alain de Botton & The School of Life, ‘Hoe overleef ik de moderne wereld’ 
In ‘Hoe overleef ik de moderne wereld’ doet Alain de Botton niets anders dan eeuwenoude thema’s als liefde, geld, seks en natuur door een hedendaagse bril bekijken. Een gids – ruimschoots geïllustreerd met foto’s en treffende reproducties van kunstwerken – voor wie luidens een wervende tekst, door de eenentwintigste eeuw wil navigeren.
Wat veroorzaakt eenzaamheid?
Hoe voelt de hedendaagse mens zich in deze onstabiele tijd? Welke is zijn houding tegenover dier en natuur? Lukt het hem zich in zijn werkomgeving te handhaven? En hoe eenzaam voelt hij zich, ondanks sociale media, onder de mensen? Het zijn stuk voor stuk thema’s en onderwerpen die door de Botton, op zoek naar afdoende antwoorden, kritisch tegen het licht worden gehouden.
Zo weerlegt hij in het hoofdstuk ‘Eenzaamheid’ de theorie dat de oorzaak van vervreemding in de eerste plaats valt toe te schrijven aan de oprukkende technologie. Eenzaamheid is ook niet het gevolg van fysieke afzondering. Ze wordt volgens hem veroorzaakt door een cultuur die de moderne mens ertoe aanzet schaamte te voelen als dit het geval is.
‘In de meeste tijdperken voor ons wist men dat alleen-zijn niet hoefde te betekenen dat je zielig of onvolwaardig was. (…) Je kon alleen zijn en je toch niet geïsoleerd of vervloekt voelen – zoals je ook omringd kunt zijn door familie en toch het akelige gevoel kunt hebben dat je niet wordt gezien of gehoord.’
Na tal van beschouwingen over de romantici die van afzondering – een weloverwogen keuze – een ziekteverschijnsel hebben gemaakt, concludeert de Botton dat de moderniteit de afzondering en het leven van de alleenstaande moet herstellen.
Slapeloosheid de wraak van onze geest
Depressies en burn-outs zijn eigen aan een turbulent tijdsgewricht waarin veel van de hedendaagse mens wordt verwacht. In ‘Een rustig leven’ merkt hij dan ook terecht op dat de prijs die we voor een actief en succesvol leven betalen vrij hoog is. Het verklaart zijn pleidooi voor meer gemoedsrust. Al was het maar om ons tegen de waanzin te beschermen en ons te realiseren hoeveel kalmte we zijn verloren.
‘We beseffen niet dat slapeloosheid de wraak van onze geest is voor alle gedachten die we overdag hebben weten te onderdrukken, en dat onze paniek een oproep vormt om ons meer te bekommeren om alle gevoelens die we verwaarlozen.’
Nieuws dat de mens doordringt
Bijzonder opmerkelijk is zijn uiterst kritische houding tegenover kranten. De wijze waarop ze zich in de samenleving hebben genesteld en hun gezag ervaart hij als problematisch. Zo werpt hij, uitgerekend in een tijd dat we door nieuwsberichten allerhande overspoeld worden, terloops op dat we helemaal geen nieuwe informatie nodig hebben. We kunnen volgens hem en The School of Life meer doen met de dingen die wij in theorie al lang weten, maar waar we zelden acht op hebben geslagen.
Vandaar zijn pleidooi voor nieuws dat de mens doordringt van de verplichting te vergeven, te waarderen, dankbaar en vriendelijk te zijn. Een visie die vraagtekens oproept en hij beter in een context van sociale media, massamedia en fake news had toegelicht.
Een euvel dat ruimschoots wordt gecompenseerd in ’Natuur’ waarin een interessant register wordt opengetrokken. Meer bepaald dat ondanks de mens in staat is door wilskracht en vernuft diverse omstandigheden te wijzigen, aan de natuurwetten niet valt te ontsnappen.
‘Tegen de mechanismen van de natuurlijke wereld, waardoor eenieder van ons zal worden gereduceerd tot de cellen waaruit we zijn ontstaan, is een keizer of een magnaat niet beter opgewassen dan een zwerver.’
Gevaren van de moderniteit
Het dwingt een mens tot nederigheid, vooral in het besef dat er nu eenmaal natuurwetten zijn waaraan we ons met geld, macht, machines of wat dan ook niet kunnen onttrekken. Ook al is hij in de optiek van sommigen wellicht een te populaire en onorthodoxe filosoof, Alain de Botton heeft alvast de verdienste dat hij met zijn beschouwingen de lezer wijst op de gevaren die aan de moderniteit zijn verbonden.
