‘De stilte’ van DeLillo overstemt het lawaai
Don DeLillo, ‘De stilte’ 
Weinig schrijvers beschikken over de kunde om actuele thema’s op een lezenswaardige manier naar hun hand te zetten. Vaak verliezen ze zich in clichés of journalistieke verslaggeving. Maar gelukkig zijn er auteurs die wel de vinger aan de pols houden en die maatschappelijke hartslag in literatuur vertalen. Don DeLillo is er zo eentje. In ‘De stilte’ staat hij opnieuw midden in de wereld en blikt hij vooruit.
DeLillo heeft intussen 84 levensjaren doorstaan en die ervaring lees je terug in het indrukwekkende oeuvre dat de man de laatste jaren aanvult met eerder korte romans. ‘De stilte’ overschrijdt net de kaap van honderd pagina’s, maar bezorgt de lezer geen enge leeservaring. Wel zou het een hoofdstuk kunnen zijn uit een groots opgezette roman, waarin DeLillo de maatschappij van de nabije toekomst kritisch, maar afstandelijk doorlicht.
De Amerikaanse schrijver beperkt ‘De stilte’ namelijk tot één dag in het jaar 2022. Het is Super Bowl Sunday, de jaarlijkse hoogmis van het commerciële nationalisme in de Verenigde Staten, en ook wel een beetje van American Football. Vijf vrienden hebben een etentje gepland om naar de wedstrijd te kijken waarin bonkige mannen gekleed in hedendaagse harnassen een ovale bal naar elkaar gooien om die uiteindelijk over een witgekalkte lijn te krijgen.
Stroompanne
Het kinderlijke aspect van de sport spiegelt zich in het personage van gastheer Max, die gekluisterd zit aan het tv-scherm. De goedgelovigheid die eigen is aan kinderen dringt zich ook op aan volwassenen die zich verliezen in hersenloos vertier. Alles wat er gebeurt op een scherm wordt beschouwd als een houvast om met de realiteit te kunnen omgaan. Oh, de paradox!
Hetzelfde geldt voor Jim. De roman start met zijn terugreis uit Parijs. Samen met zijn vrouw Tessa wil hij na het landen van het vliegtuig onmiddellijk naar het appartement van Max en Diane. Jim is obsessief bezig met de vlieggegevens die op het kleine scherm verschijnen. ‘Door de woorden en getallen te zeggen, uit te spreken, exact op te lezen kregen ze even een leven, werden ze officieel vastgelegd, of doelbewust vastgelegd – het hoorbare scannen van waar en wanneer.’ Tot het scherm uitvalt en het vliegtuig stokt.
De visionaire kracht van fictie overstijgt wel vaker de realiteit
Op hetzelfde moment valt de televisie uit in het appartement van Max en Diane. ‘Max drukte op de aan/uitknop. Aan, uit, aan. Hij en Diane keken of hun telefoon het deed. Niets. Ze liep door de kamer naar de vaste telefoon, een sentimenteel souvenir. Geen kiestoon. Laptop: geen teken van leven.’ Een algemene elektrische panne, of is er meer aan de hand?
Hoe naïef de mannen zijn, hoe spits de vrouwen. Max’ vrouw Diane is een professor natuurkunde op rust en Tessa is een dichteres. De conversaties die ze voeren met hun echtgenoot – en Diane ook met de vijfde gast en haar voormalige student Martin – getuigen van een relativiteits- en aanpassingsvermogen waar menig man jaloers van wordt.
Harari
In een uitgebreid essay over één jaar corona verbaast bolleboos Yuval Noah Harari zich erover dat het internet heeft standgehouden. Hij gaat dieper in op onze afhankelijkheid van de bits en bytes en werpt ons volgende hypothese voor de voeten: ‘Now try to imagine what happens if our digital infrastructure crashes.’ In eerste instantie zouden we met een ongekende (ongemakkelijke?) rust te maken krijgen, met stilte, maar die zou al snel omslaan in onrust.
Het lijkt wel alsof DeLillo die aanname als uitgangspunt heeft genomen om ‘De stilte’ te schrijven. Alleen, het boek van DeLillo was al klaar voor Harari zijn essay schreef … De visionaire kracht van een schrijver overstijgt wel vaker de realiteit om er later door te worden ingehaald. Alsof fictie ons voortschrijdend inzicht verschaft.
