Het wonderlijke dierenuniversum van Tellegen gebundeld
Toon Tellegen, ‘Ze wisten er meer van’ 
Toon Tellegen (1941) is auteur van een hoogst eigenaardig oeuvre. Het bekendst is hij om zijn dierenverhalen, waarin hij werelden schept waarin sprinkhanen, egels en mieren en soms ook wat minder gekende diersoorten en varianten (zoals boktorren) het voor het zeggen hebben.
Hoewel Tellegens’ dierenverhalen met een filosofisch-existentiële twist eerder al gebundeld werden (‘Misschien Wisten Zij Alles’ en ‘Iedereen Was Er’), ligt er met ‘Ze Wisten Er Meer Van’ een nieuwe, maar liefst dik duizend pagina’s tellende compilatie in de winkels.
Verdieping van morele vraagstukken
Tellegen geeft de dieren een stem, vermenselijkt ze. Op die manier slaagt de schrijver erin allerhande filosofische thema’s en morele vraagstukken breder toegankelijk te maken. Een kenmerkend voorbeeld : in ‘Het verlangen van de egel’, waarmee deze nieuwe bundel aanvangt, schrijft de egel een brief aan zijn vrienden, om vervolgens vrijwel direct sterk te beginnen twijfelen aan de inhoud ervan. Het typeert het diepmenselijke in het bestaan. En bevraagt het met een haast kinderlijke onschuld.
Neem de zoektocht van de sprinkhaan naar geluk of de groteske, halstarrige koppigheid van de olifant, die tegen alle logica en wetten van de natuur een boom wil beklimmen. Het zijn verhalen waarin diepmenselijke essenties aan bod komen, zoals onder meer de zoektocht naar geluk, de behoefte aan vriendschap of misschien nog het meest van al de eeuwige , voortdurende zoektocht naar betekenis.
Zo bijvoorbeeld stelt de egel zich vragen rond de betekenis van eenzaamheid:
“zou de eenzaamheid dat willen van mij? / hij begreep de
bedoelingen van de eenzaamheid niet”.
Opvallend aan de verhalen van Tellegen is hoe hij kundig manoeuvreert tussen de mens en de diversiteit in de natuur. Het contrast tussen de dierenwereld en onze huidige wereld blijkt in zijn verhalen vaak erg miniem. Zo komen we in ‘De Droom Van Het Nijlpaard’ bijvoorbeeld een nijlpaard met dictatoriale trekjes tegen:
“vernietigen? wat is dat? opheffen, afmaken, wegdoen, uitvegen.. dat is het allemaal.”.
Daarmee wordt inzichtelijk dat hoewel de dierenverhalen van Tellegen gericht zijn op een bij uitstek jeugdig publiek, ze op een wat andere manier ook betekenisvol kunnen zijn voor volwassenen.
Aanknopingspunten voor dialoog
De scherpe, met fijnzinnige pen opgetekende verhalen kunnen ook afzonderlijk (voor)gelezen worden en vormen aanknopingspunten voor verder gesprek en dialoog. De grote sterktes zijn onder meer de speelse, flexibele en van poëzie doordesemde taal (die misschien het sterkst tot uiting komt in ‘Het Wezen Van De Olifant’), de buitensporige fantasie, maar ook de licht absurdistische eenvoud die hier gekoppeld wordt aan een elegante en vooral tijdloze vertelkracht.
Tellegen blijft een grootmeester in het dierenverhalengenre dat hij al jaar en dag virtuoos beoefent. Zijn ronduit unieke manier om de condition humaine te fileren aan de hand van aanstekelijke en verbeeldingsrijke dierenverhalen en zo een veelheid aan prikkelende taalfilosofische kwesties naar voren te schuiven, maakt van ‘Ze Wisten Er Meer Van’ wederom een erg knap en in dit geval best lijvig en monumentaal werkstuk dat zowel jong als oud ongetwijfeld veel lees- en denkplezier bezorgt.
