In ‘Geestman’ leidt Dautzenberg de lezer naar een parallelle wereld
A.H.J. Dautzenberg, ‘Geestman’ 
In Gus Van Sants film ‘Gerry’ (2002) zijn twee vrienden onderweg naar een samenkomst die niet nader wordt benoemd. Midden in een woeste vlakte geeft hun auto de geest, ze worden overgeleverd aan de grillen van de natuur en – nog gevaarlijker – aan de twijfels en onzekerheden in hun hoofd.
Hoewel de verhaallijn uiterst karig voorzien was van spectaculaire evenementen, had je als kijker niet het gevoel dat je naar een steriele stijloefening keek. Integendeel. Is er iets interessanter dan de kronkelingen van de menselijke geest wanneer die teruggeworpen wordt op zichzelf?
Dautzenbergs (1967) nieuwste worp kan wedijveren met ‘Gerry’ qua spaarzaamheid. In ‘Geestman’ krijgen we te maken met een naamloze man die een afspraak heeft met een vrouw. Zijn enthousiasme is omgekeerd evenredig aan zijn drang tot vluchten. Hij voelt zich onwennig, heeft het moeilijk om tot een vorm van conversatie te komen.
Zolang zij er is, kan hij de woonkamer niet meer betreden. Zijn eigen woonkamer. Zo ver is het gekomen. Zijn eigen woonkamer […] hij is overmoedig geworden, hij moest zo nodig voor Don Juan spelen. En nu zit zij daar, met haar caféschoenen, met haar oordelende blik.
Volledig verkrampt probeert hij zijn eigen huis te verlaten via een raam. Daar ontmoet hij een sprekende (!) vogel die hem aanmaant in een plas te springen. Het is het begin van een reis naar een wereld die nog het meeste weg heeft van een mix van Escher, Dalí en Lewis Carroll. Er volgen bijvoorbeeld conversaties met een mol die zijn vrouw zag verdwijnen ‘omdat de gum haar zag als een object’.
Net wanneer je enige logica denkt te kunnen ontwaren in de parallelle wereld, wordt er overgeschakeld op dagboekfragmenten die uit het leven van Dautzenberg lijken gegrepen te zijn. Zo bevreemdend het eerste helft van het boek is, zo realistisch voelen de sores van de schrijver. Maar is dat zo? De sprekende vogel merkt op:
Werkelijkheid en wenselijkheid delen elf letters, een dekkingsgraad van 85%. Twee letters maken soms een wereld van verschil.
‘Geestman’ samenvatten is een even complexe oefening als proberen uit te leggen waar de kracht van Gus Van Sants ‘Gerry’ in huist. Het zijn werken over mensen in crisis en over welke ontsnappingsroutes ze nemen om zichzelf uit de modder te tillen.
Waar vorige romans als ‘Samaritaan’ (2011) en ‘Extra tijd’ (2012) stevig geworteld waren in de realiteit, doet ‘Geestman’ een stevige aanspraak op de verbeelding van de lezer. Wie vertrouwd is met de vaak absurde kortverhalen uit zijn debuutbundel ‘Vogels met zwarte poten kun je niet vreten’ (2010) weet dat Dautzenberg een unieke plaats inneemt in ons taalgebied. Dit boek vormt daar alweer een bevestiging van.
