Normale mensen: Rooneys Ross & Rachel
Sally Rooney, ‘Normale mensen’ 
In ‘Normale mensen’ volgen we vijf jaar lang twee levens die rond elkaar heen wentelen als DNA-strengen. Ze kruisen, raken elkaar, beïnvloeden elkaar, en gaan weer verder. We kennen dit verhaal: Marianne en Connell zijn de Ross en Rachel uit de literatuur, de Elizabeth en Mr. Darcy uit de 21ste eeuw. En toch weet Rooney er door haar bedwelmende blik iets nieuws van te maken.
Rooney opent haar verhaal in alle banaliteit. We zijn in de keuken van Mariannes ouderlijk huis, waar Marianne en Connell over hun punten praten. Connell komt er zijn mama ophalen, die als huishoudhulp bij Mariannes familie werkt. Het is het enige contact tussen die twee, want op school leven ze in verschillende werelden. Connell behoort tot de populaire groep, terwijl Marianne gemeden wordt. ‘Er wordt beweerd dat ze haar benen niet scheert en zo.’ Drie weken later volgt de eerste kus. ‘Dat was fijn, zei ze.’ Hij zegt: ‘Niet op school vertellen, oké?’ Het volgende jaar vinden ze elkaar terug in Trinity College en zijn de rollen omgekeerd. Marianne gedijt goed in het rijke, intellectuele milieu, Connell ziet zichzelf gedegradeerd tot outsider uit het Ierse platteland.
Uit Rooneys en zo’s spreekt een schijnbare nonchalance, alsof ze spreektaal op papier gekwakt heeft. Die nonchalance is bedrieglijk. Rooney weet razendsnel te schakelen tussen die achteloosheid en haarscherpe observaties. Alles is doordacht. Haar vertellers zijn ontzettend zelfbewust. Voortdurend zijn ze bezig met hun imago, hun zelfbeeld, hun plaats op de sociale ladder. Het lijkt alsof ze zichzelf vanop een afstand waarnemen en hun observaties klasseren: ‘Als ze bij Connell anders was, dan zat dat verschil niet binnen in haar, in haar persoon-zijn, maar tussen hen, in hun dynamiek.’
Ook de anderen worden aan een onderzoek onderworpen. Waarnaar kijken ze? Hoe is hun lichaamshouding? In wiens voordeel gaat de vergelijking op? Het resultaat is een uiterst precieze reeks beschrijvingen. Marianne sluit haar ogen, ze klemt haar voeten bij elkaar, ze wrijft over haar bovenarm. Het is fascinerend hoe Rooney met al die details wegkomt. Neem het volgende fragment: ‘Als Jamies verhaal uit is, gaat Marianne naar binnen en komt de tuin weer in met een nieuwe fles mousserende wijn en ook een fles rood. Niall begint het ijzerdraad van de eerste fles los te draaien en Marianne geeft Connell een kurkentrekker.’ En zo gaat het nog wel even verder. Zo saai dat je er haast ongemakkelijk van wordt. En dan begrijp je het: hier wordt niets gezegd, dit ís een ongemakkelijke situatie. Sterk.
Er zijn nog meer communicatieproblemen in ‘Normale mensen’. Hoewel Marianne en Connell weten wat ze willen, slagen ze er niet in om hun boodschap over te brengen. Steeds weer worden ze belemmerd door klasse, sociale status, gêne, trots, koppigheid en verwachtingen. Steeds weer belemmeren ze zichzelf. Rooneys personages zijn mensen die liever riskeren om alles te verliezen dan om sociaal onaangepast te zijn.
Met haar rake observaties weet Rooney de sociale mechanismen van deze generatie knap in kaart te brengen. Het levert de zevenentwintigjarige auteur geheel terecht de bijnaam ‘Salinger van de Snapchatgeneratie’ op. Marianne en Connell willen niet per se normaal zijn, maar willen als normaal gezien worden. Ze willen een leven dat socialmediaproof is, een normaal leven waarin er geen discrepantie is tussen hun uiterlijke en innerlijke zelf. Dat ze op de voorkant afgebeeld worden als twee sardientjes in een blik verklapt het geheim: alleen bij elkaar is zoiets mogelijk.
Vertaler: Gerda G. Baardman
